Trong khuôn khổ dự án: Tư vấn và hỗ trợ pháp lý cho phụ nữ và trẻ em trong khu vực lao động phi chính thức về quyền cơ bản trong lao động việc làm và thủ tục khám bệnh, chữa bệnh (đăng ký bảo hiểm y tế, khám chữa bệnh), đăng ký nhập học; Ưu tiên phụ nữ, trẻ em nhiễm HIV và có nguy cơ cao lây nhiễm HIV, để có cơ sở hỗ trợ pháp lý cho nhóm đối tượng đích cua dự án.Trung tâm Tư vấn pháp luật và Chính sách về Y tế HIV/AIDS (Trung tâm) đã tiến hành khảo sát nghiên cứu về quyền cơ bản trong lao động việc làm, tiếp cận dịch vụ y tế và giáo dục… của 03 nhóm lao động phi chính thức bao gồm: Phụ nữ làm việc dịch vụ nhạy cảm tại các cơ sở dịch vụ nhạy cảm; giúp việc gia đình; bán hàng rong tại 3 địa phương Hà Nội, Nghệ An và Quảng Bình, những địa phương nằm trong địa bàn được quĩ JIFF tài trợ nằm trong vùng dự án. Quyền Lao động việc làm, tiếp cận dịch vụ y tế và giáo dục là nhóm quyền thường dễ bị xâm phạm hoặc khó tiếp cận trên thực tế. Cũng qua hoạt động nghiên cứu này, Trung tâm lấy làm cơ sở, nền móng để xây dựng Bộ công cụ hỗ trợ pháp lý bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhóm lao động Phụ nữ làm việc dịch vụ nhạy cảm tại các cơ sở kinh doanh dịch vụ nhạy cảm; giúp việc gia đình; bán hàng rong.
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát bảng hỏi với 165 mẫu. Trong đó:
Địa bàn |
Đối tượng |
| Người làm dịch vụ nhạy cảm |
Người giúp việc gia đình và bán hàng rong |
Thành phố Hà Nội (55 mẫu) |
Quận Ba Đình, Hoàn
Kiếm, Cầu Giấy |
20 |
15 |
| Huyện Phúc Thọ |
10 |
|
| Huyện Thạch thất |
10 |
|
Tỉnh Nghệ An (55 mẫu) |
Tp. Vinh |
20 |
15 |
| Thị xã Cửa Lò |
10 |
|
Thị xã Quỳnh Viên,
huyện Quỳnh Lưu |
10 |
|
| Tỉnh Quảng Bình (55 mẫu) |
Tp. Đồng Hới |
20 |
15 |
Xã Thanh Trạch,
huyện Bố Trạch |
10 |
|
| Huyện Lệ Thủy |
10 |
|
| Tổng cộng |
|
120 |
45 |
Khảo sát Nghiên cứu mong muốn tìm ra nguyên nhân người lao động làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình, người bán hàng rong, chưa tiếp cận được quyền trong lĩnh vực lao động việc làm, bảo hiểm y tế, dịch vụ y tế, giáo dục mà đã được pháp luật qui định. Đi sâu làm rõ thực trạng về quyền và nguyên nhân chưa tiếp cận được quyền cũng như vai trò cua chính quyền và các tổ chức xã hội ở địa phương trong việc hỗ trợ đảm bản quyền của nhóm phụ nữ lao động làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình, người bán hàng rong. Trung tâm tiến hành khảo sát nghiên cứu trong bối cảnh có nhiều Chính sách, Pháp luật bắt đầu có hiệu lực vào năm 2021, có nhiều nội dung mới bảo vệ tốt hơn quyền của người lao động làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình, người bán hàng rong.
Căn cứ kết quả khảo sát, nhóm tác giả đã thực hiện nghiên cứu này nhằm góp phần phân tích thực trạng về tiếp cận quyền, việc đảm bảo thực hiện quyền của người lao động làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình, người bán hàng rong. Nguyên nhân nhóm người lao động làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình, người bán hàng rong, chưa tiếp cận được với quyền lợi hợp pháp của họ trong lĩnh vực Lao động việc làm, bảo hiểm y tế, dịch vụ y tế, giáo dục, an sinh – xã hội. Nguyên nhân bị xâm phạm quyền trong lao động việc làm của người làm dịch vụ nhạy cảm tại các cơ sở kinh doanh nhạy cảm. Nghiên cứu sử dụng cách tiếp cận từ thực tiễn, so sánh với các qui định của Luật, tham vấn ý kiến của các chuyên gia, tham vấn ý kiến của mạng lưới lao động tình dục ở Việt Nam, tham vấn ý kiến của mạng lưới người lao động di cư và các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý, nhằm đưa ra một bức tranh toàn cảnh về thực tế tiếp cận quyền của người lao động làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình, người bán hàng rong… tại Hà Nội, Nghệ An và Quảng Bình.
Nghiên cứu đã được thực hiện trên các khía cạnh sau:
- Quyền về an sinh xã hội (bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, trợ giúp xã hội); quyền trong lao động việc làm; quyền về nơi cư trú, quyền học tập của lao động làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình theo pháp luật hiện hành
- Nguyên nhân người lao động làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình, người bán hàng rong bị xâm phạm quyền
- Nguyên nhân chưa nhận được hỗ trợ của chính quyền, của các tổ chức xã hội trong việc đảm bảo quyền củangười lao động đang làm dịch vụ nhạy cảm, người giúp việc gia đình, người bán hàng rong
- Những rào cản trong việc tiếp cận quyền lao động việc làm dịch vụ y tế, giáo dục
Nghiên cứu đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau để phân tích vấn đề: Nghiên cứu tài liệu; điều tra khảo sát bảng hỏi và phỏng vấn, hỏi ý kiến chuyên gia:
- Nghiên cứu tài liệu: Rà soát Luật, Bộ Luật, các văn bản pháp luật liên quan đến lao động phi chính thức ( lao động di cư ), các bài nghiên cứu, bài viết liên quan, tài liệu tập huấn, tài liệu của quĩ JIFF…
- Điều tra khảo sát: Nghiên cứu thực hiện khảo sát với ba nhóm lao động phi chính thức ( lao động di cư)
+ Phụ nữ làm việc tại các cơ sở nhạy cảm ( Nhà hàng,kháchsạn,quán Karaoke, cơ sở mát xa, phụ nữ bán dâm …..)
+ Phụ nữ giúp việc gia đình
+ Phụ nữ bán hàng rong ….
Nghiên cứu và thiết kế bảng hỏi cho ba nhóm ba nhóm lao động : Phụ nữ làm việc tại các cơ sở nhạy cảm ( Nhà hàng , khách sạn, quán Karaoke có hoạt động mại dâm, cơ sở mát- xa trá hình); Phụ nữ giúp việc gia đình; Phụ nữ bán hàng rong. Trung tâm khảo sát điều tra tại 09 quận, huyện của ba tỉnh / thành phố: Hà Nội, Nghệ An, Quảng Bình là nơi vùng dự án của quĩ JIFF.
Tại mỗi quận/ huyện nghiên cứu lựa chọn xã/phường tập trung nhiều lao động theo nội dung nghiên cứu. Người được khảo sát thực hiện tự điền phiếu, dưới sự hướng dẫn, hỗ trợ, giám sát của nhóm nghiên cứu.