1. Đối với Quy chế phối hợp giữa Sở Tư pháp với Hội liên hiệp phụ nữ về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý cho phụ nữ; hòa giải ở cơ sở và lồng ghép trong xây dựng pháp luật trên địa bàn tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2018-2022.
Quy chế này nhằm tăng cường sự phối hợp giữa Sở Tư pháp và HLHPN tỉnh trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý, tư vấn pháp luật cho phụ nữ, hòa giải cơ sở và lồng ghép giới trong công tác tham gia xây dựng văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với chức năng nhiệm vụ của mỗi bên; Bảo đảm quyền được thông tin về pháp luật của phụ nữ, kịp thời hòa giải các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật tại cộng đồng dân cư, thúc đẩy việc thực hiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ ở cơ sở; Thực hiện bình đẳng giới và lồng ghép giới trong xây dựng pháp luật nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của phụ nữ trên địa bàn tỉnh; Kiện toàn, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ Hội làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật từ tỉnh đến cơ sở, hòa giải viên ở cơ sở, trợ giúp viên pháp lý, đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình phối hợp giữa hai bên; Phát huy vai trò, nâng cao trách nhiệm của Sở Tư pháp và Hội LHPN các cấp trong công tác phổ biến, giáo dục pháp lý cho phụ nữ, hòa giải cơ sở và lồng ghép giới trong xây dựng pháp luật. Quy chế hướng tới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở; Công tác trợ giúp pháp lý; Công tác lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng pháp luật; Bồi dưỡng, tập huấn, nâng cao năng lực cho cán bộ Hội LHPN các cấp và ngành Tư pháp; Tham gia giám sát việc thực hiện pháp luật, chính sách pháp luật.
2. Đối với Quy chế phối hợp giữa Sở Tư pháp với Tòa án nhân dân tỉnh Hòa Bình phổ biến, giáo dục pháp luật và hòa giải ở cơ sở giai đoạn 2019-2023
Quy chế nhằm tăng cường mối quan hệ hợp tác giữa Tòa án nhân dân tỉnh và Sở Tư pháp góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) và hòa giải cơ sở. Bên cạnh đó, Quy chế cùng hướng tới phát huy đầy đủ, vai trò, thế mạnh và nguồn lực sẵn có của mỗi bên, nâng cao trách nhiệm của hệ thống Tòa án nhân dân và Sở Tư pháp trong công tác phổ biến giáo dục pháp luật, hòa giải cơ sở. Những hoạt động chính của các bên gồm tổ chức góp ý kiến đối với dự thảo văn bản, chương trình, đề án liên quan đến thực hiện công tác PBGDPL; xác định nội dung pháp luật phổ biến gắn với chức năng, nhiệm vụ của mỗi bên…; Triển khai có hiệu quả Luật phổ biến, giáo dục pháp luật…; Phát huy vai trò đầy đủ của Tòa án nhân dân tỉnh trong hoạt động của Hội đồng phối hợp PBGDPL tỉnh, phối hợp xây dựng khai thác sử dụng có hiệu quả đội ngũ thẩm phán, cán bộ tòa án tham gia công tác PBGDPL; tổ chức tập huấn nâng cao năng lực, kiến thức, kỹ năng cho đội ngũ báo cáo viên…; Thực hiện thông tin, truyền thông về hoạt động chỉ đạo, điều hành, tổ chức triển khai các lĩnh vực công tác thuộc chức năng, nhiệm vụ của các bên; Phối hợp nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm, giải đáp, tháo gỡ vướng mắc, khó khăn trong công tác PBGDPL và tăng cường thực hiện chính sách xã hội hóa công tác này. Nội dung chính của Quy chế cũng nâng cao năng lực về hòa giải cơ sở và triển khai chỉ đạo các quy định về hòa giải cơ sở.
3. Đối với Quy chế liên ngành giữa Hội liên hiệp phụ nữ - Công an - VKSND - TAND tỉnh Hòa Bình trong công tác bảo vệ phụ nữ và trẻ em giá trên địa bàn tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2019-2022.
Quy chế này nhằm mục đích phát huy vai trò, trách nhiệm và tăng cường sự phối hợp của Hội liên hiệp phụ nữ tỉnh với Công an, Viện kiểm sát và Tòa án trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật về quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và trẻ em gái. Bảo đảm các vụ việc liên quan đến phụ nữ và trẻ em gái được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, đúng quy định của pháp luật, công bằng, nghiêm minh, bảo đảm nguyên tắc bình đẳng giới. Nâng cao khả năng nhận biết về bình đẳng giới trong quá trình thực thi nhiệm vụ của mỗi ngành, góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ, trẻ em gái.
Quy chế này quy định hoạt động phối hợp giữa Hội LHPN tỉnh, Công an tỉnh, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh và Tòa án nhân dân tỉnh trong công tác bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái trên địa bàn tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2019-2022 theo Chương trình phối hợp số 11/CTPH-TWHLHPN-BCA-VKSNDTC-TANDTC ngày 26/02/2019 giữ Trung ương Hội LHPNVN, Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao.
Nội dung chính của Quy chế này là phối hợp xử lý tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật về quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và trẻ em gái. Phối hợp truyền thông đối với các vụ việc nghiêm trọng liên quan đến phụ nữ, trẻ em gái, gây bức xúc trong dư luận; phối hợp tổ chức hội thảo, tọa đàm, giao lưu chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn triển khai các hoạt động. Phối hợp giám sát hoạt động tư pháp đối với các vụ việc liên quan đến phụ nữ, trẻ em gái theo quy định tại Điều 33 BLTTHS năm 2015. Phối hợp nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ liên quan đến bảo vệ phụ nữ và trẻ em thông qua bồi dưỡng, tập huấn kiến thức, kỹ năng cần thiết cho cán bộ Hội LHPN các cấp và công tác ngành Tòa án, Viện kiểm sát, Công an; phối hợp biên soạn và cung cấp các tài liệu liên quan đến công tác bảo vệ phụ nữ, trẻ em. Phối hợp sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm, thi đua khen thưởng trong thực hiện chương trình phối hợp.
4. Đối với Quy chế Hoạt động của Hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng tỉnh Hòa Bình.
Hội đồng liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng tỉnh Hòa Bình là tổ chức hoạt động theo hình thức kiêm nhiệm, bao gồm các thành viên là đại diện lãnh đạo các cơ quan Sở Tư pháp, Sở Tài chính, Công an tỉnh, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, Tòa án nhân dân tỉnh và Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước.
Hội đồng có trách nhiệm giúp Lãnh đạo các ngành ở tỉnh thực hiện các nhiệm vụ: Xây dựng, ban hành và triển khai kế hoạch phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng ở địa phương; Nghiên cứu, chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc, theo dõi và kiểm tra việc thực hiện phối hợp trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng; Thực hiện chế độ thống kê, báo cáo theo quy định của pháp luật và theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền; Sơ kết, tổng kết việc triển khai Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT; Đề xuất Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Chủ tịch UBND tỉnh khen thưởng theo quy định của pháp luật; Thực hiện các nhiệm vụ khác để giải quyết các vấn đề tăng cường hiệu quả phối hợp trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng.
5. Đánh giá chung về ưu điểm, hạn chế của hoạt động phối hợp
5.1. Ưu điểm
Việc thực hiện các hành động nhằm bảo vệ quyền phụ nữ và trẻ em trên địa bàn tỉnh Hòa Bình đã thực hiện nghiêm các chủ trương từ trung ương. Trong đó, các cơ quan hữu quan đã xây dựng các chương trình, kế hoạch nhằm cụ thể hóa các nhiệm vụ do Chính phủ ban hành.
Các cơ quan, tổ chức đã tích cực chủ động ký kết các Quy chế phối hợp Hai bên và liên ngành trong việc phổ biến giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý cho nhóm người dễ bị tổn thương, trong đó có phụ nữ và trẻ em như Hội LHPN tỉnh, Sở Tư pháp, Công an tỉnh, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân.
Một số cơ quan đã bước đầu tổ chức các hoạt động tập huấn nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ ở cấp cơ sở trong hoạt động bảo vệ trẻ em như Công an tỉnh, Sở Lao động Thương binh và Xã hội.
5.2. Hạn chế
5.2.1. Một số điểm hạn chế chung
Chưa có báo cáo cụ thể về kết quả xử lý các vụ việc gia đình, các trường hợp hỗ trợ nạn nhân bạo lực gia đình, đặc biệt là trong trợ giúp pháp lý. Các Kế hoạch triển khai vừa mới ban hành, chưa có báo cáo sơ kết, tổng kết nên chưa đánh giá được tính hiệu quả của Kế hoạch. Nhiều hoạt động chỉ lồng ghép trong các hoạt động tuyên truyền chung. Do đó, đối tượng tiếp cận hạn chế, hiệu quả nâng cao nhận thức cộng đồng chưa cao.
Các cơ quan, tổ chức đang thực hiện các chương trình một cách độc lập, dẫn đến một chương trình có nội dung giống nhau nhưng nhiều cơ quan tổ chức, ví dụ: các hoạt động liên quan đến quyền trẻ em. Trong khi nhiều chương trình lại chưa được tổ chức tương xứng với nhu cầu, ví dụ: bạo lực gia đình, bình đẳng giới... Đã có sự phối hợp trong tổ chức các chương trình, những hoạt động phối hợp chỉ dừng ở việc mời tham gia chương trình, mà chưa có sự phối hợp trong tổ chức chương trình.
5.2.2. Hạn chế của Các quy chế phối hợp
5.2.2.1. Hạn chế chung
Thực tế chưa có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan nhà nước với các hội, đoàn thể (Hội phụ nữ, Đoàn thành niên, Hội nông dân,…) trong việc tố giác tội phạm bạo lực gia đình và xâm hại trẻ em. Vai trò của Hội còn hạn chế trong việc bảo vệ và hỗ trợ nan nhân cũng chính là hội viên của mình. Đặc biệt, hoạt động tuyên truyền phổ biến chủ trương, chính sách pháp luật tới hội viên, dẫn đến nhiều nạn nhân cam chịu, thậm chí vi phạm pháp luật. Nhiều trẻ em bị xâm hại nhưng chưa được phát hiện kịp thời từ cấp cơ sở. Chỉ khi có yếu tố tội phạm mới bị phát giác và xử lý. Các cấp hội và cơ sở chưa phát huy vai trò trong phát giác hành vi xâm phạm trẻ em, nhất là mức độ vi phạm hành chính. Chưa có sự phối hợp nhịp nhàng giữ cấp cơ sở và cấp tỉnh.
5.2.2.2. Quy chế phối hợp “Hai bên”.
Các quy chế phối hợp “hai bên” này tập trung vào công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý cho phụ nữ; hòa giải ở cơ sở và lồng ghép trong xây dựng pháp luật trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, chưa có đánh giá về hiệu quả của các quy chế này, do mới ký kết. Các bên chưa sơ kết, tổng kết về hoạt động phối hợp.
Việc bảo vệ quyền phụ nữ và trẻ em là hoạt động cần nhiều cơ quan, tổ chức, cộng đồng tham gia cùng chung tay, phối hợp bảo vệ. Việc các bên chỉ ký kết quy chế “Hai bên” làm cho sự phối hợp trong các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội thiếu chặt chẽ dẫn đến nhiều quyền lợi, phụ nữ và trẻ em bị bỏ qua. Bên cạnh đó, các quy chế “Hai bên” này đối tượng hướng tới là rất rộng bao gồm tất cả những đối tượng được trợ giúp pháp lý như người trẻ, dân tộc thiểu số, người có công, người nghèo…. do đó chưa có tính đặc thù cho đối tượng trẻ em và phụ nữ. Đặc biệt là nạn nhân bạo lực gia đình trong đó phụ nữ và trẻ em chiếm tới hơn 95%.
5.2.2.3. Quy chế phối hợp liên ngành
Hiện nay, tại tỉnh Hòa Bình đã có quy chế phối hợp liên ngành giữa Hội liên hiệp phụ nữ - Công an - VKSND - TAND tỉnh Hòa Bình trong công tác bảo vệ phụ nữ và trẻ em giá trên địa bàn tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2019-2022. Quy chế này được xây dựng dựa trên Quy chế phối hợp liên ngành ở cấp Trung ương giữa Trung ương Hội LHPN - Bộ Công an - VKSNDTC - TANDTC trong công tác bảo vệ phụ nữ và trẻ em trong hoạt động tố tụng. Tuy nhiên, Quy chế này còn một số hạn chế như:
- Quyền của phụ nữ, trẻ em chỉ giới hạn trong hoạt động tố tụng. Nghĩa là các hành vi xâm phạm tới quyền phụ nữ và trẻ em đã đến mức nghiêm trọng bị xử lý hình sự. Như vậy, các hành vi ở mức độ xử lý hành chính chưa được điều chỉnh. Trong khi, các hành vi xâm phạm trẻ em và phụ nữ ở mức xử phạt hành chính là rất cao.
- Nội dung của Quy chế phối hợp này là xử lý tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật về quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và trẻ em gái. Như vậy, một hoạt động rất quan trọng là vấn pháp lý và hỗ trợ nạn nhân chưa được Quy chế này điều chỉnh.
- Thiếu nhiều cơ quan, tổ chức tham gia ký kết Quy chế này. Hiện nay, chỉ có 4 cơ quan tham gia ký kết Quy chế này, gồm Trung ương Hội LHPN, Công An, VKSND và TAND. Trong khi đó, để đảm bảo quyền lợi của phụ nữ và trẻ em đòi hỏi cần nhiều cơ quan, tổ chức phối hợp./.