Ngày 25/4/2016, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ban hành Quyết định số 594/QĐ-BTP ban hành Đề án Nhóm quan hệ đối tác pháp luật. Theo Đề án này, một Nhóm quan hệ đối tác pháp luật được thành lập để tạo nên một diễn đàn công khai, uy tín để hai phía đối tác có thể gặp gỡ, trao đổi, đối thoại, thông tin về chính sách và các vấn đề liên quan đến hệ thống pháp luật Việt Nam cũng như bày tỏ nhu cầu, mong muốn hỗ trợ và hiệu quả sử dụng viện trợ trong lĩnh vực này, từ đó, đáp ứng yêu cầu tăng cường hiệu quả công tác vận động tài trợ và mở rộng khả năng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực pháp luật. Trên cơ sở Đề án này, ngày 21/7/2016, Nhóm quan hệ đối tác pháp luật đã được thành lập theo Quyết định số 1563/QĐ-BTP của Bộ trưởng Bộ Tư pháp. Từ đó đến nay, Nhóm quan hệ đối tác pháp luật được Vụ Hợp tác quốc tế duy trì hoạt động.
a. Vị trí, chức năng
Nhóm quan hệ đối tác pháp luật hiện nay không phải là một tổ chức độc lập, không có tài khoản, con dấu riêng và chỉ hoạt động khi có các nhiệm vụ phát sinh. Nhóm không có trong cơ cấu tổ chức của Vụ Hợp tác quốc tế, chỉ được nêu tên trong nhiệm vụ. Nhóm quan hệ đối tác pháp luật có hai chức năng chính, bao gồm: (i) đối thoại, chia sẻ thông tin về chính sách, pháp luật, tình hình hợp tác pháp luật và (ii) vận động, tìm kiếm và điều phối viện trợ trong lĩnh vực pháp luật.
Tuy nhiên, theo Đề án Nhóm quan hệ đối tác, Nhóm do Bộ Tư pháp thành lập và duy trì hoạt động với việc đề nghị sự tham gia của tất cả các Bộ, ngành, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, các tổ chức (bao gồm cả các tổ chức phi Chính phủ trong nước có năng lực và có hoạt động trong lĩnh vực hợp tác pháp luật) và các đối tác phát triển đã, đang và sẽ quan tâm tới lĩnh vực hợp tác pháp luật. Thực tế, chỉ các hoạt động Diễn đàn cuả Nhóm mới thu hút được sự tham gia của nhiều Bộ, ngành tham gia; Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các tổ chức (bao gồm cả các tổ chức phi Chính phủ trong nước có năng lực và có hoạt động trong lĩnh vực hợp tác pháp luật) thì chỉ tham gia ở mức độ hạn chế do kinh phí của Nhóm không đủ kinh phí để chi trả cho sự tham gia của các chủ thể này. Các đối tác phát triển cũng tích cực tham gia theo lời mời của Bộ Tư pháp, tuy nhiên số lượng các Đại sứ quán tham gia không nhiều (thông thường chỉ có khoảng tối đa 10 Đại sứ quán), có sự tăng giảm tùy theo chủ đề và thời gian tổ chức của từng Diễn đàn.
b. Nhiệm vụ
Nhóm quan hệ đối tác pháp luật từ khi thành lập đến nay đã đảm bảo triển khai thực hiện tất cả các nhiệm vụ đã đươc nêu trong Đề án Nhóm quan hệ đối tác. Tuy nhiên có nhiệm vụ thực hiện thường xuyên nhưng cũng có nhiệm vụ được thực hiện ít hơn. Cụ thể:
- Các nhiệm vụ mà Nhóm quan hệ đối tác thực hiện thường xuyên bao gồm:
+ Thu thập, tổng hợp thông tin cập nhật về (i) chính sách, nhiệm vụ cải cách pháp luật, cải cách tư pháp, những phát triển mới trong hệ thống pháp luật, tư pháp Việt Nam; (ii) các chương trình, dự án, trợ giúp kỹ thuật của các nhà tài trợ trong lĩnh vực hợp tác pháp luật; (iii) nhu cầu hợp tác pháp luật của các cơ quan, tổ chức Việt Nam và các đối tác quốc tế;
+ Xây dựng và duy trì Trang thông tin điện tử của Nhóm quan hệ đối tác pháp luật phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành. Thực tế do Vụ Hợp tác quốc tế đã xây dựng Trang thông tin thành phần về hợp tác quốc tế trong lĩnh vực pháp luật nên Vụ không xây dựng Trang thông tin riêng của nhóm quan hệ đối tác mà chỉ lập riêng một chuyên mục về Nhóm trong Trang thông tin của Vụ và thường xuyên cập nhật thông tin;
+ Tổ chức Diễn đàn đối tác pháp luật, cụ thể Nhóm đã định kỳ tổ chức Diễn đàn đối tác pháp luật hàng năm (hoạt động quan trọng nhất của Nhóm quan hệ đối tác pháp luật). Diễn đàn này được tỏ chức mõi năm 1 lần do Lãnh đạo Bộ và 01 đại diện của đối tác quốc tế chủ trì. Thành phần tham dự bao gồm: các cơ quan, tổ chức của Việt Nam (bao gồm cả các tổ chức phi Chính phủ có đủ năng lực) và các đối tác quốc tế quan tâm đến các lĩnh vực hợp tác pháp luật. Nội dung: (i) đối thoại, cập nhật và chia sẻ thông tin về chính sách cải cách tư pháp, cải cách pháp luật, những điểm mới của hệ thống pháp luật Việt Nam, những lĩnh vực ưu tiên, nhu cầu hợp tác về pháp luật của phía Việt Nam, mong muốn hợp tác và khả năng hỗ trợ của phía đối tác nước ngoài trong năm; (ii) chia sẻ thông tin về tình hình kết quả thực hiện các chương trình, dự án, hoạt động hợp tác diễn ra trong năm; từ đó đánh giá hiệu quả sử dụng viện trợ của năm qua, những tồn tại, khó khăn, vướng mắc cần khắc phục, đề xuất các giải pháp trong năm tới (nội dung này chưa được đề cập nhiều trong các Diễn đàn đã tổ chức trong thời gian qua).
+ Hội thảo chuyên đề (là hoạt động chủ yếu, quan trọng của Nhóm quan hệ đối tác pháp luật). Hoạt động này trên thực tế được gọi là Phiên đối thoại chính sách hoặc Phiên thảo luận về hoàn thiện và thực thi pháp luật theo từng lĩnh vực cụ thể, được tổ chức mỗi quý 1 lần
[1]. Hoạt động này thường do Vụ trưởng và có 01 đại diện của đối tác quốc tế làm đồng chủ trì. Đối với những hội nghị, hội thảo lớn, quan trọng, người chủ trì có thể nâng cấp lên cấp Thứ trưởng và người đồng cấp bên phía đối tác quốc tế. Những Phiên đối thoại, thảo luận này thường có thành phần tham gia là các cơ quan, tổ chức của Việt Nam có liên quan, cùng một/một số/tất cả các đối tác quốc tế quan tâm đến các quan hệ hợp tác pháp luật (tùy thuộc vào nội dung của từng hội nghị, hội thảo chuyên đề); có nội dung về chia sẻ, cập nhật thông tin về cải cách pháp luật, cải cách tư pháp ở Việt Nam, thảo luận sâu về những lĩnh vực chuyên môn quan trọng, những nội dung thời sự của hệ thống pháp luật Việt Nam, những nội dung về pháp luật liên quan đến nhiều Bộ, ngành, địa phương nhằm cung cấp cho các đối tác trong nước cũng như quốc tế cái nhìn sâu sắc hơn về những vấn đề mà pháp luật Việt Nam đang đối mặt. Bên cạnh đó, nội dung các sự kiện này còn có thể là trao đổi về các khả năng hợp tác với từng đối tác quốc tế cụ thể. Chủ đề cụ thể của các hội nghị này sẽ do Chủ tịch Nhóm quan hệ đối tác pháp luật quyết định dựa trên tình hình thực tế tại thời điểm dự kiến tổ chức sự kiện.
[1] Tuy nhiên, thời gian thực hiện thực tế sẽ tùy thuộc vào tình hình thực tế và khả năng kinh phí tại thời điểm dự kiến tổ chức.