I. Tình hình thực hiện các hoạt động đối ngoại của Nhóm quan hệ đối tác pháp luật Quý IV/2020
Thực hiện Kế hoạch hoạt động Quý IV/2020 của Nhóm quan hệ đối tác pháp luật, Nhóm quan hệ đối tác pháp luật đã thực hiện một số các nhiệm vụ sau đây:
1. Tổ chức Phiên thảo luận về hoàn thiện và thực thi chính sách, pháp luật với chủ đề Nâng cao nhận thức pháp luật nhằm tăng cường phòng, chống bạo lực trẻ em”
Thực hiện Kế hoạch hoạt động năm 2020 của Dự án “Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam” (Dự án EU JULE) do Liên minh Châu Âu tài trợ, Bộ Tư pháp phối hợp với Phái đoàn liên minh Châu Âu tại Việt Nam và Cơ quan phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) tổ chức Phiên thảo luận về hoàn thiện và thực thi chính sách, pháp luật với chủ đề
Nâng cao nhận thức pháp luật nhằm tăng cường phòng, chống bạo lực trẻ em” ngày 19/10/2020 tại Hà Nội.
Phiên thảo luận được tổ chức nhằm chia sẻ, cập nhật thông tin, kết quả nghiên cứu về thực trạng và giải pháp nâng cao nhận thức pháp luật về phòng, chống bạo lực trẻ em do các cơ quan Việt Nam thực hiện trong thời gian qua; trao đổi, đề xuất các giải pháp cần tiếp tục thực hiện cũng như cơ chế hợp tác quốc tế trong thời gian tới.
Diễn đàn do Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc chủ trì với sự tham gia của khoảng hơn 170 đại biểu là đại diện của Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, một số Bộ, ngành (Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Lao động, thương binh và xã hội, Bộ Công an, Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ…), một số đơn vị thuộc Bộ Tư pháp, Hội Luật gia Việt Nam, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo luật; Sở Tư pháp, Sở Lao động - thương binh - xã hội, Văn phòng UBND tỉnh, Hội Luật gia, Hội liên hiệp phụ nữ; và đại diện một số Cơ quan đại diện ngoại giao của một số nước, các tổ chức quốc tế, các nhà tài trợ trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp.
Trong phiên khai mạc, đại diện của Bộ Tư pháp, Liên minh châu Âu và Liên hiệp quốc đều đánh giá cao những nỗ lực của các bên trong việc triển khai thực hiện Dự án EU JULE cũng như tổ chức Phiên thảo luận về hoàn thiện và thực thi chính sách, pháp luật với chủ đề
Nâng cao nhận thức pháp luật nhằm tăng cường phòng, chống bạo lực trẻ em” ngày 19/10/2020 tại Hà Nội – chủ đề đang nhận được sự quan tâm của Chính phủ, người dân và cộng đồng quốc tế trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước.
Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em là một trong những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào, trẻ em luôn là đối tượng nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước, gia đình và toàn xã hội. Các quy định của các bản Hiến pháp trước đây và nhất là Hiến pháp năm 2013 đã có những phát triển mới, đặc biệt liên quan tới ghi nhận, tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ các quyền con người, quyền công dân. Điều 37 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em”. Cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật Trẻ em năm 2017 đã quy định cụ thể, rõ ràng về 26 nhóm quyền khác nhau của trẻ em trong đó có các quyền quan trọng như quyền sống, quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng, được học tập cho đến các quyền được bảo vệ trước các nguy cơ, rủi ro, nguy hiểm tới tính mạng, sức khỏe và sự phát triển lành mạnh của trẻ em, kể cả quyền được bảo vệ dưới mọi hình thức để không bị xâm hại tình dục, bóc lột sức lao động hoặc bị bạo lực, kịp thời ngăn chặn bạo lực đối với trẻ em. Điều quan trọng là Luật trẻ em không chỉ quy định các quyền cho trẻ em mà khẳng định trách nhiệm của tất cả các cơ quan Nhà nước từ Quốc hội, Chính phủ, Bộ, ngành, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân các cấp tới các tổ chức Mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên Mặt trận, các tổ chức xã hội và cả doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác, gia đình và mỗi người dân trong việc bảo đảm và bảo vệ các quyền trẻ em được pháp luật quy định. Trong thời gian qua, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương đã quan tâm nhiều hơn tới công tác tổ chức thi hành pháp luật về trẻ em thông qua các chương trình, đề án, kế hoạch cụ thể nhằm đảm bảo quyền của trẻ em nói chung, trong đó có quyền được bảo vệ, phòng chống với mọi hình thức bạo lực, xâm hại trẻ em. Gần đây nhất, tháng 6/2020, trên cơ sở kết quả giám sát thực hiện chính sách, pháp luật trong lĩnh vực này, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 121/2020/QH14 về việc tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em, trong đó có nhiều nội dung liên quan trực tiếp tới các vấn đề thảo luận tại Hội nghị của chúng ta hôm nay.
Cùng với những nỗ lực hoàn thiện và tổ chức thi hành chính sách pháp luật về trẻ em, Việt Nam cũng tích cực, chủ động tham gia vào các cơ chế pháp lý quốc tế liên quan đến việc thúc đẩy và bảo vệ quyền trẻ em. Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á và quốc gia thứ 2 trên thế giới phê chuẩn công ước của Liên hiệp quốc về Quyền trẻ em cũng như tham gia các văn kiện quốc tế khác có quy định về bảo vệ trẻ em như Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị, các nghị định thư bổ sung Công ước về Quyền trẻ em. Các cam kết quốc tế này đã và đang được Việt Nam tổ chức thực hiệntrong hệ thống pháp luật.
Như vậy có thể thấy khuôn khổ thể chế, chính sách và cam kết quốc tế của Việt Nam là khá đầy đủ. Riêng đối với vấn đề bạo lực trẻ em thì pháp luật quy định rõ đây là hành vi bị nghiêm cấm và người vi phạm phải bị xử lý theo pháp luật. Luật Trẻ em cũng giao nhiệm vụ cụ thể cho các cơ quan bảo vệ pháp luật trong việc phòng chống và xử lý hành vi bóc lột trẻ em.
Trong điều kiện, hoàn cảnh còn nhiều khó khăn của nước có trình độ phát triển thấp thì những nỗ lực, cố gắng của Việt Nam trong bảo vệ và chăm sóc trẻ em thờ gian qua là rất đáng ghi nhận, khích lệ. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được thì cũng cần thẳng thắn nhìn nhận rằng so với mục tiêu, kỳ vọng thì còn nhiều việc cần được tiếp tục làm tốt hơn nữa, nỗ lực và trách nhiệm cao hơn nữa của tất cả các cấp, các ngành ở Trung ương và địa phương và của toàn xã hội, mỗi cá nhân để dành những gì tốt đẹp nhất cho trẻ em. Xin phép không nhắc tới các hạn chế, bất cập đã được nêu cụ thể tại Nghị quyết số 121 năm 2020 của Quốc hội. Câu hỏi tôi muốn đặt ra cho mỗi chúng ta là tại sao chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đã rõ, các cơ quan nhà nước, mọi tổ chức và cá nhân có trách nhiệm tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ các quyền trẻ em đã được quy định nhưng vẫn còn những tồn tại, hạn chế đó? Tức là phải tìm ra được các nguyên nhân của vấn đề ở đâu để từ đó xác định được phương hướng và giải pháp xử lý hiệu quả vấn đề.
Chắc chắn có nhiều nguyên nhân ở đây nhưng trong đó có nguyên nhân từ nhận thức, hiểu biết pháp luật về quyền trẻ em chưa đầy đủ dẫn đến hành động không tương xứng hoặc thực thi chính sách pháp luật về trẻ em chưa hiệu quả. Do đó, việc nâng cao nhận thức và hiểu biết pháp luật về trẻ em là cần thiết nhưng bằng cách nào để đạt được mục tiêu và hiệu quả trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế thì cần được bàn thảo kỹ.
Trong bối cảnh đó thì việc Bộ Tư pháp phối hợp với dự án UNDP, Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam và các cơ quan tổ chức Phiên thảo luận về Nâng cao nhận thức pháp luật nhằm tăng cường phòng, chống bạo lực với trẻ em là hết sức có ý nghĩa để cùng chia sẻ, đánh giá những kết quả đạt được, chỉ ra những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân của chúng và quan trọng hơn là đưa ra được các giải pháp để nâng cao hiểu biết pháp luật về phòng, chống bạo lực trẻ em, góp phần làm tốt hơn công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em.
Phiên thảo luận về Nâng cao nhận thức pháp luật nhằm tăng cường phòng, chống bạo lực với trẻ em ngày hôm nay được tổ chức trong bối cảnh chúng ta đang hướng tới kỷ niệm hàng năm ngày Pháp luật Việt Nam (9/11). Ngày Pháp luật được tổ chức để tôn vinh Hiến pháp, pháp luật; nâng cao hiểu biết của mỗi người về pháp luật và vai trò của pháp luật trong đời sống, thông qua đó xây dựng được ý thưc tôn trọng và tuân thủ pháp luật.
2. Tiếp tục điều phối nhu cầu hợp tác quốc tế về pháp luật và chia sẻ thông tin, kết quả về hợp tác quốc tế về pháp luật
- Trên cơ sở kết quả tổng hợp thông tin về các đề xuất, nhu cầu hợp tác quốc tế về pháp luật của các đơn vị thuộc Bộ, các cơ quan Bộ, ngành, Nhóm Quan hệ đối tác pháp luật tiếp tục tổng hợp, lựa chọn thông tin, chia sẻ nhu cầu hợp tác pháp luật phục vụ cho việc thực hiện nhiệm vụ cải cách pháp luật, cải cách tư pháp của Việt Nam đến các đối tác quốc tế có quan tâm và là cơ sở cho việc xây dựng chủ đề, nội dung của các Diễn đàn pháp luật.
- Phối hợp với Ban Quản lý Dự án chuyên trách và Phòng quản lý hợp tác quốc tế về pháp luật thực hiện nhiệm vụ tổng hợp thông tin, lựa chọn một số kết quả nổi bật của các hoạt động hợp tác quốc tế để chia sẻ với các cơ quan, tổ chức của Việt Nam và cung cấp thông tin cho các đối tác quốc tế. Trên cơ sở triển khai các hoạt động hợp tác với sự hỗ trợ của các Dự án, nhà tài trợ, Nhóm Quan hệ đối tác pháp luật đã phối hợp với Ban quản lý dự án chuyên trách và các đơn vị xây dựng và chia sẻ các thông tin, kết quả nghiên cứu và tiếp thu kinh nghiệm nước ngoài để cập nhật, giới thiệu trên trang thông tin điện tử về hợp tác quốc tế và pháp luật.
- Xây dựng các báo cáo về tình hình thực hiện hoạt động đối ngoại và hợp tác quốc tế hàng quý, các báo cáo/bản tin về các sự kiện hoạt động của Nhóm quan hệ đối tác pháp luật chia sẻ giữa các thành viên trong Nhóm.
3. Duy trì chuyên mục Nhóm quan hệ đối tác pháp luật trên Trang thông tin hợp tác quốc tế về pháp luật của Bộ Tư pháp
Duy trì, cập nhật các thông tin trong chuyên mục Nhóm quan hệ đối tác pháp luật trên Trang thông tin hợp tác quốc tế về pháp luật của Bộ Tư pháp thông qua việc đăng tải thông tin, sự kiện về hoạt động của Nhóm, các kết quả nổi bật trong công tác hợp tác quốc tế hàng tháng/quý; các sản phẩm, kết quả hoạt động hợp tác quốc tế phù hợp với mục tiêu hoạt động của Nhóm; bản tin hoạt động của Nhóm quan hệ đối tác…
Một số thông tin đã đăng tải trên chuyên mục Nhóm Quan hệ đối tác pháp luật trên Trang thông tin hợp tác quốc tế về pháp luật của Bộ Tư pháp như sau:
- Việt Nam - Nhật Bản: Đẩy mạnh hợp tác về tư pháp và pháp luật trong giai đoạn mới;
- Thúc đẩy hợp tác với Viện Konrad - Adenauer - Stiftung (Viện KAS) trong công tác pháp chế;
- Đẩy mạnh công tác phòng ngừa tranh chấp đầu tư quốc tế tại Việt Nam;
- Tạo thuận lợi để các gia đình nước ngoài sớm được đón, nhận con nuôi.
- Tiếp Trưởng Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam, Đại sứ Giorgio Aliberti;
- Hoạt động đối ngoại của Lãnh đạo cấp Vụ và các hoạt động đối ngoại khác.
II. Các thông tin hợp tác quốc tế về pháp luật đã đăng tải trên Nhóm Quan hệ đối tác pháp luật Quý IV/2020
Trên cơ sở bám sát các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý hoạt động đối ngoại và hợp tác quốc tế về pháp luật và với Kế hoạch hoạt động đối ngoại đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, cũng như chỉ đạo chung của Chính phủ tại Nghị quyết số 84/NQ-CP về các nhiệm vụ, giải pháp tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và bảo đảm trật tự an toàn xã hội trong bối cảnh đại dịch Covid-19, trong Quý IV/2020, Bộ Tư pháp đã tiếp tục triển khai các hoạt động đối ngoại theo những hình thức mới nhằm tiếp tục thúc đẩy quan hệ hợp tác với nhiều đối tác đa phương và song phương. Những kết quả đã đạt được cụ thể như sau:
- Hoạt động đối ngoại của Lãnh đạo Bộ
Hội nghị đối thoại và tập huấn nghiệp vụ pháp chế khu vực phía Nam năm 2020
Vừa qua, tại Ninh Thuận, Bộ Tư pháp đã phối hợp với Viện Konrad - Adenauer - Stiftung (Viện KAS), Cộng hòa Liên bang Đức tại Việt Nam tổ chức Hội nghị đối thoại và tập huấn nghiệp vụ pháp chế khu vực phía Nam năm 2020. Ông Phan Chí Hiếu, Thứ trưởng Bộ Tư pháp và ông Peter Girke, Trưởng đại diện Viện KAS, Cộng hòa Liên bang Đức tại Việt Nam đồng chủ trì Hội nghị. Tham dự Hội nghị có khoảng 250 đại biểu gồm các lãnh đạo Sở Tư pháp, người làm công tác xây dựng pháp luật, công tác pháp chế tại 32 địa phương khu vực phía Nam.
Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu đã đánh giá cao về kết quả hợp tác giữa Viện KAS với Bộ Tư pháp trong thời gian qua. Thứ trưởng cho rằng công tác pháp luật và tư pháp nói chung, công tác pháp chế nói riêng hiện nay giữ vai trò hết sức quan trọng, nhất là trong điều kiện cả nước đang đẩy mạnh việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, tăng cường hội nhập quốc tế. Thời gian qua, Quốc hội và Chính phủ đã hết sức quan tâm và dành nhiều biện pháp cụ thể để tăng cường năng lực cho đội ngũ pháp chế, nhờ đó chất lượng đội ngũ pháp chế đã không ngừng lớn mạnh, đóng góp tích cực vào việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị của các địa phương và được lãnh đạo các địa phương giao cho nhiều nhiệm vụ quan trọng và ngày càng được tin tưởng hơn. Tuy nhiên, trước những yêu cầu của giai đoạn phát triển mới của đất nước, công tác pháp chế còn bộc lộ những bất cập, hạn chế, đội ngũ cán bộ làm công tác pháp chế còn tương đối mỏng, một bộ phận lớn đang phải kiêm nhiệm các nhiệm vụ ở địa phương và năng lực trình độ trong một bộ phận còn chưa đáp ứng được yêu cầu công việc. Để đáp ứng được tình hình đó, trong những năm gần đây, lãnh đạo Bộ Tư pháp đã chủ trương đẩy mạnh việc đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn, đối thoại cho cán bộ làm công tác pháp chế trên mọi miền tổ quốc và hàng năm trong khuôn khổ hợp tác với Bộ Tư pháp và bảo vệ người tiêu dùng liên bang Cộng hòa Liên bang Đức, Bộ Tư pháp đều tổ chức 2 Hội nghị pháp chế cho đội ngũ cán bộ pháp chế ở 2 miền Nam - Bắc. Đây là dịp tốt để đội ngũ cán bộ pháp chế gặp gỡ trao đổi kinh nghiệm, học hỏi nhau để rút ra những cách làm hay, hiệu quả, những mô hình mới để thực hiện nhiệm vụ, qua đó, năng lực, chất lượng của pháp chế ngày càng được hoàn thiện.
Tại Hội nghị đối thoại các đại biểu đã tập trung trao đổi về những khó khăn, vướng mắc trong công tác pháp chế của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh khu vực phía Nam và đưa ra nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác pháp chế trong giai đoạn hiện nay. Nhiều đại biểu tham dự Hội nghị cho rằng, Nghị định số 55/2011/NĐ-CP của Chính phủ được ban hành từ năm 2011 đến nay đã bộc lộ nhiều vấn đề bất cập gây khó khăn, vướng mắc cho địa phương trong cả thực hiện nhiệm vụ lẫn việc tổ chức, biên chế thực hiện công tác pháp chế, đặc biệt trong điều kiện hiện nay khi Nghị định số 55/2011/NĐ-CP có nhiều điểm còn chưa đồng bộ với nhiều văn bản quy phạm pháp luật, điều này gây khó khăn cho công tác pháp chế hiện nay ở địa phương.
Thông tin về tình hình tổ chức, biên chế làm công tác pháp chế tại các địa phương khu vực phía Nam, bà Huỳnh Thị Lệ Thủy, Phó Cục trưởng Cục Công tác phía Nam cho biết, trong giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2015 có 19/25 địa phương trong khu vực đã thành lập được Phòng Pháp chế tại các Sở, ngành và kết quả này đã góp phần phát huy được vai trò của công tác tư pháp nói chung ở các địa phương. Tuy nhiên, trong điều kiện tổ chức pháp chế, người làm công tác pháp chế được giao thêm một số nhiệm vụ mới nhưng do thực hiện nhiều văn bản của cấp trên liên quan đến tổ chức bộ máy, tinh gọn biên chế nên cơ cấu tổ chức của các tổ chức pháp chế trong khu vực có nhiều thay đổi. Hiện nay ở các tỉnh khu vực phía Nam chỉ còn trên 1000 cán bộ làm pháp chế, trong đó chỉ có khoảng 250 cán bộ chuyên trách, còn lại là kiêm nhiệm. Điều này đã dẫn đến nhiều hạn chế, bất cập trong công tác tư pháp, pháp chế nói chung ở các tỉnh khu vực phía Nam.