I. Khái quát cải thiện chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng (A9) và chỉ số Phá sản doanh nghiệp (A10)
- Chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng (A9) và chỉ số Phá sản doanh nghiệp (A10) là 2 trong 10 chỉ số để đánh giá sự thuận lợi của môi trường kinh doanh tại 190 nền kinh tế trong Nghiên cứu về Môi trường kinh doanh của Ngân hàng Thế giới; theo đó Ngân hàng thế giới tiến hành lấy ý kiến khảo sát, đánh giá về sự thuận lợi của môi trường kinh doanh tại mỗi nền kinh tế vào tháng 4 đến tháng 5 hàng năm. Các chỉ số này không chỉ được xem xét ở khía cạnh chất lượng các quy định của pháp luật mà còn chú trọng cả hiệu quả thực thi trên thực tế nhằm giúp các nhà hoạch định chính sách xác định được những lĩnh vực cần cải cách và hoàn thiện. Các chỉ số về môi trường kinh doanh được thiết kế và xây dựng theo chu kỳ vòng đời hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm các thủ tục từ khi thành lập đến khi thực hiện giải thể, phá sản. Thực hiện Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 01/01/2019 của Chính phủ về tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2019 và định hướng đến năm 2021, Bộ Tư pháp được giao phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao đề xuất các giải pháp cải thiện chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng (A9) và chỉ số Phá sản doanh nghiệp (A10).
II. Các giải pháp được xác định để cải thiện chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng (A9) và chỉ số Phá sản doanh nghiệp (A10)
- Quyết định số 1268/QĐ-TTg ngày 02 tháng 10 năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án hoàn thiện pháp luật về hợp đồng và giải quyết tranh chấp hợp đồng bằng phương thức trọng tài thương mại, hòa giải thương mại, trong đó xác định các nhiệm vụ, giải pháp và trách nhiệm của các cơ quan trong cải thiện chỉ số giải quyết tranh chấp hợp đồng (Chỉ số A9)
Các hoạt động:
- Nghiên cứu và đề xuất Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành các án lệ, nghị quyết hướng dẫn thi hành Bộ luật Dân sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Trọng tài thương mại liên quan hợp đồng, giải quyết tranh chấp hợp đồng.
- Xây dựng, ban hành hoặc trình, đề xuất cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật về giải quyết tranh chấp hợp đồng theo hướng giảm thiểu thời gian, chi phí, đơn giản hóa thủ tục, nâng cao chất lượng giải quyết tranh chấp.
- Hoàn thiện pháp luật về thi hành án dân sự theo hướng giảm thiểu thời gian, chi phí, đơn giản hóa thủ tục, nâng cao chất lượng thi hành án dân sự; thi hành có hiệu quả, kịp thời các bản án, quyết định của Tòa án, trọng tài thương mại; tăng cường áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thi hành án dân sự, bao gồm triển khai việc thu án phí không dùng tiền mặt.
- Đề xuất xây dựng cơ chế phối hợp giữa Tòa án nhân dân tối cao với Bộ Tư pháp nhằm tháo gỡ vướng mắc trong công tác thi hành án dân sự và một số hoạt động bổ trợ tư pháp khác (bao gồm: luật sư, công chứng, giám định, bán đấu giá tài sản).
- Công khai thông tin giao dịch bảo đảm được đăng ký tại các Trung tâm của Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm, Bộ Tư pháp; các hoạt động đang thực hiện nhằm hoàn thiện thể chế về giao dịch bảo đảm.
- Tổ chức các hội nghị đối thoại về các giải pháp nâng cao chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng (A9) nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp trong thực thi pháp luật.
- Đẩy mạnh công tác tuyên truyền pháp luật liên quan; công tác truyền thông về các hoạt động, giải pháp đã thực hiện nhằm hoàn thiện thể chế về giải quyết tranh chấp hợp đồng, thi hành án dân sự và các giải pháp triển khai thi hành pháp luật có hiệu quả.
- Các hoạt động khác liên quan theo yêu cầu của Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 01 tháng 01 năm 2019 của Chính phủ về tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2019 và định hướng đến năm 2021.
Cơ quan chủ trì: Bộ Tư pháp phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao.
Cơ quan phối hợp: Văn phòng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức, địa phương có liên quan và đề nghị các cơ quan, tổ chức sau đây phối hợp: Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Hội Luật gia Việt Nam, Hiệp hội công chứng viên Việt Nam, một số Trung tâm trọng tài thương mại, Trung tâm hòa giải thương mại.
Kết quả đầu ra: Hoàn thành các chỉ tiêu được xác định tại Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 01 tháng 01 năm 2019 của Chính phủ về tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2019 và định hướng đến năm 2021, cụ thể: nâng xếp hạng chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng (A9) lên 8 - 12 bậc; năm 2019 ít nhất 3 bậc.
Thời hạn hoàn thành: tháng 12 năm 2021.
- Các giải pháp được đề xuất thực hiện để cải thiện điểm số và xếp hạng Chỉ số phá sản doanh nghiệp (A10):
- Nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nhằm giảm thời gian, chi phí phá sản doanh nghiệp và thu hồi khoản nợ cho các chủ nợ; các giải pháp nhằm tăng tỷ lệ thu hồi khoản nợ cho các chủ nợ; và các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phương án phục hồi hoạt động kinh doanh và tỷ lệ doanh nghiệp, hợp tác xã phục hồi hoạt động kinh doanh thành công.
- Nghiên cứu tiếp tục hoàn thiện Nghị định số 22/2015/NĐ-CP ngày 16/02/2015 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phá sản về Quản tài viên và hành nghề quản lý, thanh lý tài sản; nghiên cứu các giải pháp nhằm tăng cường công khai, minh bạch danh sách Quản tài viên và tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn nhằm nâng cao năng lực của đội ngũ Quản tài viên trong thực hiện nghề nghiệp.
- Nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật phá sản năm 2014 nhằm nâng cao chất lượng quy định về giải quyết phá sản, nâng cao hiệu quả phương án phục hồi hoạt động kinh doanh, bảo vệ tốt hơn quyền của chủ nợ, trong đó tập trung rà soát, nghiên cứu các quy định về: Ưu tiên khoản nợ phát sinh sau khi mở thủ tục phá sản trong thứ tự phân chia tài sản; Quyền tham gia của chủ nợ trong việc chỉ định Quản tài viên; Quyền tham gia của chủ nợ trong việc bán các tài sản có giá trị lớn của doanh nghiệp, hợp tác xã; Quyền của chủ nợ trong việc yêu cầu Quản tài viên cung cấp thông tin; Quyền của chủ nợ đối với việc lập danh sách chủ nợ.
- Các nhiệm vụ, giải pháp do Bộ Tư pháp thực hiện:
- Giải pháp thực hiện trong năm 2019: khẩn trương thực hiện một số công việc để các tổ chức quốc tế, tổ chức tham vấn của World Bank, doanh nghiệp, luật sư tiếp cận với các thông tin về hoạt động của Bộ Tư pháp phục vụ cho việc khảo sát môi trường kinh doanh mà World Bank đang tiến hành; Công bố công khai quy trình (bao gồm thời gian) thi hành án trên trang web của Bộ và đề xuất Tòa án nhân dân tối cao phối hợp đăng tải; thông tin về các giải pháp đã thực hiện nhằm hiện đại hóa quy trình thi hành án; giản lược thời gian, thủ tục thi hành án; Đẩy mạnh truyền thông về các hoạt động, giải pháp đã thực hiện nhằm hoàn thiện thể chế về trọng tài, hòa giải thương mại, quản tài viên và các giải pháp triển khai thi hành pháp luật có hiệu quả; Công khai thông tin giao dịch bảo đảm được đăng ký tại các Trung tâm của Cục; các hoạt động đang thực hiện nhằm hoàn thiện thể chế về giao dịch bảo đảm; Tổ chức hội nghị đối thoại về các giải pháp nâng cao chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng và chỉ số Phá sản doanh nghiệp nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp trong thực thi pháp luật; Tăng cường năng lực cho các thiết chế giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án (trọng tài thương mại, hòa giải), đẩy mạnh công tác phổ biến tuyên truyền về các hình thức giải quyết tranh chấp này; Tổ chức các chương trình tập huấn, nâng cao trình độ nghiệp vụ của chấp hành viên, luật sư, trọng tài viên, hòa giải viên, quản tài viên.
- Giải pháp cần thực hiện trong năm 2020-2021: Nghiên cứu hoàn thiện Luật Thi hành án dân sự, các văn bản hướng dẫn thi hành và giải pháp thực thi pháp luật nhằm giảm thiểu thời gian, thủ tục thi hành án; giảm phí thi hành án; thi hành có hiệu quả các bản án, quyết định của Tòa án, trọng tài thương mại. Nghiên cứu hoàn thiện Luật Luật sư và các văn bản hướng dẫn thi hành và giải pháp thực thi pháp luật nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ luật sư, chi phí luật sư; phương thức thức nắm bắt, quản lý thông tin bằng điện tử với các vụ việc mà các luật sư đang đảm nhiệm. Nghiên cứu hoàn thiện Luật Trọng tài thương mại và các văn bản hướng dẫn thi hành và giải pháp thực thi pháp luật về phạm vi giải quyết tranh chấp của trọng tài thương mại, vai trò của Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp bằng phương thức trọng tài thương mại. Nghiên cứu tiếp tục hoàn thiện Nghị định số 22/2015/NĐ-CP ngày 16/02/2015 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phá sản về Quản tài viên và hành nghề quản lý, thanh lý tài sản; nghiên cứu các giải pháp nhằm tăng cường công khai, minh bạch danh sách Quản tài viên và tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn nhằm nâng cao năng lực của đội ngũ Quản tài viên trong thực hiện nghề nghiệp. Nghiên cứu hoàn thiện pháp luật về hòa giải theo hướng phát triển các phương thức hòa giải đa dạng tại Việt Nam và chính sách của Nhà nước nhằm khuyến khích sự phát triển của các phương thức hòa giải.
- Các nhiệm vụ, giải pháp do Tòa án nhân dân tối cao thực hiện:
- Hoàn thiện thể chế: Xây dựng các tiêu chí áp dụng thủ tục rút gọn, đặc biệt là thủ tục cho những vụ việc có giá trị; tăng cường tranh tụng trong giải quyết các tranh chấp có giá trị nhỏ. Hoàn thiện quy trình xây dựng, công bố công bố án lệ. Nghiên cứu và triển khai quy trình phân công thẩm phán giải quyết vụ việc theo phương thức ngẫu nhiên và công khai việc phân công án. Hoàn thiện quy định pháp luật về hoãn phiên tòa, tạm đình chỉ giải quyết tranh chấp hợp đồng. Tiếp tục nghiên cứu, ban hành các án lệ, nghị quyết hướng dẫn thi hành Bộ luật dân sự, Bộ luật tố tụng dân sự, Luật trọng tài thương mại, Luật thương mại, Luật các tổ chức tín dụng, Luật kinh doanh bảo hiểm, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng... về hợp đồng, giải quyết tranh chấp hợp đồng.
- Triển khai các giải pháp hiện đại hóa hoạt động Tòa án: Tăng cường quản lý hoạt động xét xử bằng phương thức điện tử ở các bước, các giai đoạn tố tụng; kiểm soát thời gian giải quyết vụ việc, việc hoãn, tạm đình chỉ phiên tòa. Tăng cường áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động xét xử: quản lý điện tử với các vụ kiện, mở rộng ứng dụng nộp hồ sơ, giải quyết hồ sơ trên giao diện điện tử; trả án phí không dùng tiền mặt.
- Triển khai các hoạt động cải cách thủ tục hành chính, công khai hoạt động Tòa án: Triển khai việc công khai các báo cáo của ngành tòa án theo quy định pháp luật. Tiếp tục hoàn thiện và nâng cao hiệu quả của các phương thức công khai thông tin theo phương thức truyền thống và trực tuyến để người dân, doanh nghiệp có thể hiểu biết rõ hơn quy trình tố tụng và những cải cách, thay đổi của ngành Toà án liên quan đến hoạt động tố tụng, như thông tin về lịch biểu giải quyết vụ án/xét xử, tỷ lệ giải quyết vụ án, tỷ lệ về án tồn đọng; công khai các bản án, quyết định của Tòa án. Đơn giản hoá các thủ tục, giảm bớt chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp khi tiếp cận với hoạt động của Toà án và đảm bảo sự độc lập của thẩm phán.
- Triển khai các hoạt động hỗ trợ công tác thi hành án dân sự, bổ trợ tư pháp: Tăng cường công tác giải thích bản án, quyết định của Tòa án nhằm tạo điều kiện thuận lợi và nâng cao hiệu quả hoạt động thi hành án dân sự. Thông tin với Bộ Tư pháp về những vướng mắc, bất cập của pháp luật về thi hành án dân sự, luật sư, công chứng, giám định, đấu giá tài sản.
- Thực hiện các giải pháp hoàn thiện cơ chế và tăng cường hiệu quả phương thức giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án: Hoàn thiện quy định pháp luật về vai trò của Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp bằng phương thức trọng tài thương mại. Bảo đảm hiệu quả trong việc công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài; bản án, quyết định của Tòa án nước ngoài. Xây dựng quy trình công nhận kết quả hòa giải thành ngoài Tòa án; ban hành chính sách khuyến khích phát triển hoạt động hòa giải ngoài tòa án áp dụng cho các mô hình hòa giải.
III. Kết quả thực hiện các giải pháp cải thiện chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng (A9) và chỉ số Giải quyết phá sản doanh nghiệp (A10) năm 2021
- Năm 2021, dịch COVID-19 bùng phát lần thứ tư ở nhiều địa phương của Việt Nam với sự xuất hiện của biến thể Delta có tốc độ lây lan rất nhanh, nguy hiểm hơn nhiều so với chủng gốc trước đây, lại xâm nhập sâu vào các trung tâm kinh tế, đô thị lớn... buộc Việt Nam phải áp dụng nhiều biện pháp phòng, chống dịch chưa có tiền lệ, mạnh mẽ, quyết liệt hơn để thực hiện mục tiêu ưu tiên trước hết, trên hết là bảo vệ sức khỏe, tính mạng của Nhân dân; từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất kinh doanh, sinh kế và đời sống nhân dân. Trong bối cảnh đó, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo, ban hành và tổ chức thực hiện những quyết sách đặc thù phục vụ phòng, chống dịch, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, đạt nhiều kết quả quan trọng, rất đáng khích lệ trong toàn hệ thống và trên các lĩnh vực, trong đó có những kết quả nâng cao uy tín, năng lực cạnh tranh quốc gia.
Tình hình thực hiện nhiệm vụ do Bộ Tư pháp chủ trì thực hiện
- Về công tác hoàn thiện thể chế, Bộ Tư pháp đang chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan liên quan thực hiện nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện hồ sơ dự thảo Nghị định về đăng ký biện pháp bảo đảm nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất với hệ thống pháp luật về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và đăng ký biện pháp bảo đảm; thực hiện hiệu quả chiến lược cải cách thủ tục hành chính, chất lượng cung cấp dịch vụ công về đăng ký, hiệu quả của cơ quan đăng ký và hệ thống đăng ký; khắc phục những vướng mắc, bất cập phát sinh trong quy định của pháp luật về đăng ký biện phấp bảo đảm hiện hành; nắm bắt, bao quát được những vấn đề, yêu cầu mới phát sinh trong thực tiễn và trong quy định của pháp luật về đăng ký biện pháp bảo đảm.
- Ngày 05/10/2021, Bộ Tư pháp đã tham mưu, giúp Chính phủ trình Quốc hội xem xét cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 2 (Tháng 10 năm 2021), dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đầu tư, Luật Điện lực, Luật Doanh nghiệp, Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Hải quan, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thi hành án dân sự để giải quyết bất cập, hạn chế của chế định ủy thác thi hành án, đồng thời tiếp tục rà soát những kết quả đạt được và những bất cập hạn chế của Luật thi hành án dân sự trong thực tiễn thi hành làm cơ sở để tiến tới tổng kết Luật thi hành án dân sự. Ngày 14/10/2021, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ban hành Thông tư số 06/2021/TT-BTP bãi bỏ một số văn bản quy phạm pháp luật về công tác cán bộ trong lĩnh vực thi hành án dân sự. Bộ Tư pháp cũng đang tập trung nghiên cứu, đề xuất xây dựng, sửa đổi, bổ sung một số văn bản như: Thông tư số 02/2016/TT-BTP ngày 1/2/2016 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định quy trình giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo, đề nghị, kiến nghị, phản ánh trong thi hành án dân sự; Thông tư thay thế Thông tư số 06/2016/TTLT-BTP-VKSNDTC-TANDTC ngày 31/5/2016 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn phối hợp trong thống kê thi hành án dân sự.
- Bộ Tư pháp đã thực hiện việc rà soát văn bản pháp luật về trọng tài, hòa giải thương mại nhằm tháo gỡ khó khăn trong thời kỳ Covid-19; rà soát, cắt giảm điều kiện kinh doanh trong lĩnh vực trọng tài, hòa giải thương mại nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho cá nhân và tổ chức trong thi hành pháp luật.
- Về triển khai Đề án hoàn thiện pháp luật về hợp đồng và giải quyết tranh chấp hợp đồng bằng phương thức trọng tài thương mại, hòa giải thương mại, hiện nay, Bộ Tư pháp đang hoàn thiện dự thảo Báo cáo Thủ tướng Chính phủ về thực trạng pháp luật hợp đồng, pháp luật giải quyết tranh chấp hợp đồng bằng phương thức trọng tài thương mại, hòa giải thương mại của Việt Nam và giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật có liên quan và dự kiến trình Báo cáo trong tháng 12/2021. Bộ Tư pháp cũng đã tổ chức Diễn đàn đối thoại để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp trong thực thi pháp luật hợp đồng dân sự vào ngày 15/12/2021.
- Về công tác truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật, đối thoại với cộng đồng doanh nghiệp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp trong giải quyết tranh chấp hợp đồng và phá sản doanh nghiệp; nâng cao chất lượng đội ngũ công chức thi hành án dân sự và các thiết chế bổ trợ tư pháp, công tác đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ công chức thi hành án dân sự và thiết chế bổ trợ tư pháp tiếp tục được chú trọng với nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với từng đối tượng. Trong 6 tháng cuối năm 2021, nhằm nâng cao chất lượng hoạt động hòa giải, trọng tài thương mại, nâng cao năng lực đội ngũ trọng tài viên, hòa giải viên thương mại, Bộ Tư pháp đã tổ chức một số tổ chức hội nghị tập huấn về kiến thức pháp luật, kỹ năng giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại, đầu tư cho các trọng tài viên, hòa giải viên thương mại; phối hợp với các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng tổ chức bồi dưỡng bằng phương thức trực tuyến đối với công chức hệ thống thi hành án dân sự và tổ chức kỳ thi nâng ngạch công chức (vòng 1) cho toàn hệ thống tại 02 địa điểm là TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh; tiếp tục chỉ đạo thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy thi hành án dân sự tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và xây dựng đội ngũ Chấp hành viên, công chức làm công tác thi hành án dân sự thực sự liêm chính, công tâm, chuyên nghiệp… theo yêu cầu Kết luận số 84-KL/TW ngày 29/7/2020 của Bộ Chính trị về tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020.
- Bộ Tư pháp thường xuyên phối hợp với các cơ quan báo chí tăng cường công tác truyền thông, tuyên truyền kết quả công tác thi hành án dân sự, trong giai đoạn từ ngày 01/6/2021 đến hết ngày 15/11/2021, Bộ Tư pháp đã xử lý 250 bài có nội dung phản ánh tập trung về tình hình hoạt động của các cơ quan trong hệ thống thi hành án dân sự, đề xuất, kiến nghị hoàn thiện pháp luật thi hành án dân sự và một số thông tin sai phạm hoặc còn ý kiến trái chiều giữa các cá nhân, tổ chức với các cơ quan thi hành án dân sự địa phương.
- Về hiện đại hóa hành chính, cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, Bộ Tư pháp tiếp tục thực hiện đồng bộ, toàn diện công tác cải cách hành chính gắn với các nhiệm vụ chính trị của Hệ thống thi hành án dân sự, trọng tâm là cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin như: (i) tiếp tục chỉ đạo hệ thống thi hành án dân sự SỰ công bố, công khai 20 TTHC trên Cổng dịch vụ công quốc gia theo Quyết định số 1328/QĐ-BTP ngày 01/6/2020 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp về việc ban hành danh mục TTHC trong lĩnh vực thi hành án dân sự thuộc phạm vi quản lý nhà nước của bộ Tư pháp; (ii) chỉ đạo việc rà soát, đề xuất phương án cắt giảm, đơn giản hóa, tái cấu trúc các TTHC trong lĩnh vực thi hành án dân sự để thực hiện các yêu cầu nêu trên theo mục tiêu trong giai đoạn 2020-2025, cắt giảm, đơn giản hóa ít nhất 20% số quy định và cắt giảm ít nhất 20% chi phí tuân thủ, nghiên cứu hoàn thiện Luật thi hành án dân sự, các văn bản hướng dẫn thi hành để sửa đổi, bổ sung các quy định về cách thức thực hiện thủ tục trực tuyến, công nhận tính hợp pháp của biên lai, chứng từ điện tử; (iii) tiếp tục triển khai cơ chế một cửa trong tiếp nhận, trả kết quả giải quyết TTHC, tiếp tục thực hiện việc tiếp nhận hồ sơ, trả kết quả giải quyết TTHC, tiếp tục thực hiện việc tiếp nhận hồ sơ, trả kết quả giải quyết qua dịch vụ bưu chính công ích, tăng cường sử dụng thống nhất, đồng bộ chữ ký số, văn bản điện tử trong trao đổi văn bản trong hệ thống thi hành án dân sự; (iv) đưa vào triển khai Phần mềm hỗ trợ trực tuyến thi hành án dân sự trong toàn Hệ thống, trong đó 02 TTHC đã được tích hợp và thực hiện trên giao diện Phần mềm này là thủ tục: yêu cầu thi hành án dân sự và xác nhận kết quả thi hành án dân sự; và 01 thủ tục: tiếp nhận phản ánh, kiến nghị về thi hành án dân sự; (v) các Cục thi hành án dân sự tại 63/63 địa phương đã phối hợp, ký thỏa thuận với Bưu điện Việt Nam để triển khai dịch vụ tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả qua dịch vụ bưu chính công ích đối với các TTHC theo quy định; (vi) triển khai phần mềm Hệ thống quản lý văn bản và điều hành trong Hệ thống cơ quan thi hành án dân sự, từ ngày 01/6/2021 đến ngày 15/11/2021, Tổng cục đã tiếp nhận và xử lý 16.943 văn bản điện tử, thực hiện ký số và gửi 2.021 văn bản điện tử đến các cơ quan, tổ chức khác qua Trục liên thông văn bản quốc gia và (vii) hệ thống cơ quan thi hành án dân sự tại 63/63 địa phương đã công bố và áp dụng Mô hình khung quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn Việt Nam ISO 9001:2015.
- Bộ Tư pháp cũng cập nhật, công bố thường xuyên trên Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp danh sách Trung tâm hòa giải thương mại, Trung tâm trọng tài thương mại, danh sách quản tài viên.
- Theo Quyết định số 406/QĐ-TTg ngày 22/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Danh mục dịch vụ công trực tuyến tích hợp, cung cấp trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia năm 2021 thì nhiệm vụ “Triển khai thanh toán trực tuyến tạm ứng án phí, lệ phí án tòa án tích hợp trên Cổng Dịch vụ công quốc gia và thanh toán tiền thi hành án không sử dụng tiền mặt” được giao cho Bộ Tư pháp thực hiện. Tuy nhiên, phần mềm hiện do Tòa án nhân dân tối cao chủ trì xây dựng, được cài đặt trên cơ sở hạ tầng của Tòa án nhân dân tối cao nên các cơ quan thi hành án dân sự chỉ có thể tiến hành thu tạm ứng án phí, lệ phí khi Tòa án triển khai thực hiện. Về thu tiền án phí không dùng tiền mặt, hiện nay, Bộ Tư pháp đang tiếp tục nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện Đề án để triển khai thu các khoản phải thi hành án không dùng tiền mặt trong năm 2022.
- Về công tác phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao trong việc nâng cao chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng và chỉ số Phá sản doanh nghiệp, Bộ Tư pháp đã tích cực phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao trong việc xây dựng, ban hành các Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao và Án lệ liên quan đến hợp đồng, giải quyết tranh chấp hợp đồng nhằm cải thiện chỉ số Giải quyết tranh chấp hợp đồng (A9) như dự thảo Nghị quyết hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính về thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm; dự thảo Nghị quyết hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật tố tụng dân sự, về phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải; dự thảo Quyết định của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về Quy chế tổ chức phiên tòa trực tuyến góp ý 11 dự thảo Án lệ trên cơ sở đề nghị của Tòa án nhân dân tối cao.
- Bên cạnh đó, trong khuôn khổ xử lý các doanh nghiệp, dự án kinh doanh thua lỗ, Bộ Tư pháp đã tham mưu cho Chính phủ, lãnh đạo Chính phủ các biện pháp, giải pháp để thúc đẩy việc giải quyết tranh chấp hợp đồng, phá sản doanh nghiệp.
- Một số nội dung tăng cường công tác trọng tài và hòa giải thương mại: xác định rõ các quan điểm (i) Thể chế hóa quan điểm, đường lối chủ trương của Đảng về chiến lược cải cách tư pháp, hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về khuyến khích việc giải quyết một số tranh chấp thông qua thương lượng, hòa giải, trọng tài; tòa án hỗ trợ bằng quyết định công nhận việc giải quyết đó; (ii) Đảm bảo phù hợp với quy định của Hiến pháp, các luật, bộ luật có liên quan; thống nhất, đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật. (iii) Nâng cao chất lượng và hỗ trợ phát triển phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, hòa giải thương mại đưa ra giải pháp hữu hiệu nhằm tăng cường năng lực của trọng tài, hòa giải thương mại Việt Nam để từng bước đáp ứng yêu cầu giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế, nâng cao uy tín trọng tài trong nước, thúc đẩy nhu cầu sử dụng dịch vụ trọng tài trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại, đầu tư nhất là tranh chấp đầu tư có yếu tố nước ngoài nhằm bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của người dân và doanh nghiệp, giảm tải công tác xét xử của Tòa án qua đó góp phần cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, cạnh tranh quốc gia, hội nhập quốc tế. (iv)Tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về trọng tài, hòa giải thương mại, áp dụng phù hợp với thực tiễn tại Việt Nam.
- Các nhiệm vụ đang triển khai: (i) Tiếp tục triển khai có hiệu quả các quy định của Luật Trọng tài thương mại, Nghị định số 22/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017 và các văn bản quy định chi tiết thi hành, góp phần thực hiện có hiệu quả và kịp thời những nội dung có liên quan của Chiến lược cải cách tư pháp, Chiến lược hội nhập kinh tế quốc tế, cũng như những chủ trương, chính sách, định hướng quan trọng của Đảng về cải cách hành chính, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, từng bước đưa hoạt động trọng tài, hòa giải của Việt Nam xích lại gần hơn nữa với trọng tài, hòa giải thương mại trên thế giới. (ii) Nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Trọng tài thương mại 2010 phù hợp thực tiễn Việt Nam phù hợp với luật mẫu được UNCITRAL công nhận. Sửa đổi, bổ sung Nghị định số 22/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017 của Chính phủ về hòa giải thương mại; sớm nghiên cứu xây dựng Luật Hòa giải thương mại với các nội dung và nguyên tắc chủ đạo theo mô hình Luật mẫu UNCITRAL và phù hợp với thực tiễn Việt Nam. (iii) Đẩy mạnh việc tuyên truyền, phổ biến phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, hòa giải thương mại nhằm nâng cao nhận thức của cá nhân, cơ quan, tổ chức, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp về vai trò, tính hiệu quả của trọng tài, hòa giải trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại. (iv) Đề nghị Tòa án nhân dân tối cao chỉ đạo, quán triệt và hướng dẫn Tòa án nhân dân các địa phương quan tâm, hỗ trợ hoạt động trọng tài trong việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời, việc xem xét hủy phán quyết trọng tài đã được quy định trọng Luật Trọng tài thương mại; tăng cường việc tuyên truyền, đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng về kiến thức pháp luật trong nước và quốc tế liên quan đến hoạt động trọng tài thương mại cho đội ngũ thẩm phán; nghiên cứu, xây dựng các án lệ của Tòa án trong hoạt động trọng tài thương mại. (v) Đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tối cao hướng dẫn, chỉ đạo cơ quan kiểm sát các địa phương tăng cường công tác giám sát việc thực hiện các quy định của Luật Trọng tài thương mại về xem xét hủy phán quyết trọng tài của cơ quan Tòa án.
Những nhiệm vụ, giải pháp do Tòa án nhân dân tối cao chủ trì thực hiện
- Về công tác hoàn thiện thể chế: Tòa án nhân dân tối cao đang triển khai xây dựng dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 04/2016/NQ-HĐTP ngày 30/12/2016 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định của Bộ luật tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính về gửi, nhận đơn khởi kiện, tài liệu, chứng cứ và cấp, tống đạt thông báo văn bản tố tụng bằng phương tiện điện tử.
- Về công tác phát triển án lệ: Tòa án nhân dân tối cao ban hành Công văn số 136/TANDCT-PC ngày 13/8/2021 về tăng cường công tác áp dụng án lệ, trong đó đã đặt ra các yêu cầu cụ thể trong công tác phát triển, áp dụng án lệ; chỉ tiêu đề xuất bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật là nguồn để phát triển thành án lệ đối với các đơn vị thuộc Tòa án nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân các cấp thực hiện.
- Ngày 25/11/2021, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã họp phiên toàn thể về chuyên đề Xây dựng pháp luật về phát triển án lệ trong đó có dự thảo án lệ về trường hợp sau khi xử lý tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất mà có tranh chấp về tài sản; dự thảo án lệ về xác định quyền sở hữu tài sản đối với khu vực để xe ô tô của Nhà chung cư; dự thảo án lệ về hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất là tài sản chung của hộ gia đình có hiệu lực một phần; dự thảo án lệ về hiệu lực của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất khi chưa đăng ký quyền sở hữu.
- Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Công văn số 01/2021/GĐ-TANDTC ngày 1/7/2021 giải đáp một số vấn đề về nghiệp vụ hòa giải, đối thoại tại Tòa án; Công văn số 02/TANDTC-PC ngày 2/8/2021 về việc giải đáp một số vướng mắc trong xét xử trong đó có giải đáp về thời hiệu khởi kiện đối với các loại hợp đồng dân sự như hợp đồng thuê nhà, thuê tài sản, hợp đồng vay tài sản; giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng khi đã hết thời hiệu khởi kiện…
- Tòa án nhân dân tối cao đang triển khai xây dựng nhiều dự thảo Nghị quyết hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật như thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm, về quyền sở hữu trí tuệ tại Tòa án nhân dân, về phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải, bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, về giải quyết tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình.
- Tòa án nhân dân tối cao đã phối hợp với Tòa án tối cao Hàn Quốc, Cơ quan hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA) tổ chức Tọa đàm chế định Quản tài viên của Hàn Quốc kinh nghiệm cho Việt Nam. Tại buổi Tọa đàm, Thẩm phán Hàn Quốc đã giới thiệu về chế định quản tài viên tại Hàn Quốc, thủ tục phá sản, phục hồi và tố tụng dân sự, đồng thời, chia sẻ kinh nghiệm, giải pháp trong giải quyết phá sản của Hàn Quốc. Những ý kiến đóng góp được trao đổi, thảo luận tại Tọa đàm có giá trị thiết thực đối với công tác nghiên cứu, đề xuất xây dựng Luật Phá sản (sửa đổi). Hiện nay, Tòa án nhân dân tối cao đang tiếp tục tổng hợp, nghiên cứu, xây dựng Báo cáo tổng kết thi hành Luật Phá sản năm 2014 và triển khai nghiên cứu xây dựng Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Phá sản (sửa đổi) theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
- Về triển khai các giải pháp tiếp tục hiện đại hóa hoạt động Tòa án; cải cách thủ tục hành chính, công khai hóa hoạt động của Tòa án, để từng bước xây dựng Tòa án điện tử, Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Quyết định số 512/QĐ-TANDTC ngày 19/11/2021 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về triển khai thi hành Nghị quyết số 33/2021/QH15 về tổ chức phiên tòa trực tuyến, nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân có liên quan, tạo cơ chế thuận lợi để tổ chức và cá nhân tham gia phiên toàn, tiết kiệm chi phí xã hội; góp phần nâng cao hiệu quả năng lực hoạt động của Tòa án, từng bước chuyên nghiệp, hiện đại, phù hợp với xu thế quốc tế… Tổ chức thành công Hội nghị chuyển đổi số và định hướng xây dựng Tòa án điện tử đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp; ban hành Kế hoạch số 335/KH-TANDTC ngày 5/10/2021 triển khai áp dụng các phần mềm nội bộ dùng chung cho Tòa án nhân dân các cấp nhằm bảo đảm triển khai thi hành Quyết định số 28/2018/QĐ-TTg ngày 12/7/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc gửi, nhận văn bản điện tử giữa các cơ quan trong hệ thống hành chính nhà nước và các phần mềm dịch vụ công của Tòa án nhân dân đã được tích hợp trên Cổng dịch vụ công quốc gia.
- Thực hiện các giải pháp hoàn thiện cơ chế và tăng cường hiệu quả phương thức giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án, Tòa án nhân dân tối cao ban hành 03 thông tư liên tịch và nhiều văn bản hướng dẫn áp dụng Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án; ban hành Giải đáp số 01/2021/GĐ-TANDTC ngày 1/7/2021 giải đáp một số vấn đề nghiệp vụ về hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Dự kiến tháng 12/2021, Tòa án nhân dân tối cao tổ chức Hội nghị sơ kết thi hành Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án.
Về triển khai các hoạt động hỗ trợ công tác thi hành án, bổ trợ tư pháp, thực hiện quy định tại Điều 19 và Điều 21 Quy chế số 14/2013/QCLN/BTP-BCA-TANDTC-VKSTC ngày 9/10/2013 về phối hợp liên ngành trong công tác thi hành án dân sự, Tòa án nhân dân tối cao đã tiến hành tổng kết việc thực hiện Quy chế nêu trên để đánh giá những kết quả đạt được và xác định phương hướng, giải pháp phối hợp trong thời gian tới, qua đó nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác phối hợp thi hành án dân sự. Tòa án nhân dân tối cao và Bộ Tư pháp tiếp tục phối hợp, trao đổi các vướng mắc, bất cập của pháp luật cũng như thực tiễn thi hành trong các lĩnh vực quản lý trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của đơn vị./.