Báo cáo thông tin đối ngoại

QUAN HỆ HỢP TÁC PHÁP LUẬT CỦA BỘ TƯ PHÁP VIỆT NAM VÀ CUBA

Trong 60 năm qua, kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, mối quan hệ anh em gắn bó hai Đảng, hai Chính phủ và hai Dân tộc Cu-ba và Việt Nam đã vượt qua thử thách của thời gian cũng như những biến động của tình hình thế giới và ngày nay trở thành mẫu mực của tình cảm thủy chung, trong sáng và là tài sản vô giá mà hai Đảng và Nhân dân hai nước luôn giữ gìn, vun đắp trên mọi lĩnh vực, trong đó có các hoạt động hợp tác quốc tế về pháp luật và tư pháp.

Truyền thống quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Cu Ba

Quan hệ đoàn kết, anh em giữa Việt Nam và Cuba do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Fidel Castro đặt nền móng trong hơn 60 năm qua được thúc đẩy ngày càng phát triển lớn mạnh không ngừng. "Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu mình", câu nói bất hủ của Chủ tịch Cuba Fidel Castro đã in sâu vào trái tim các thế hệ người Việt Nam, thể hiện sâu sắc tình anh em, tình đồng chí keo sơn giữa Việt Nam-Cuba trong những năm tháng chiến tranh ác liệt và trong công cuộc xây dựng, đổi mới đất nước hiện nay.
Ngay sau ngày cách mạng Cuba thành công (1/1/1959), Cộng hòa Cuba là quốc gia Mỹ Latin đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Việt Nam (2/12/1960), đồng thời công nhận Phái đoàn đại diện thường trú của Mặt trận (7/1962) và thành lập Ủy ban toàn quốc đoàn kết với miền Nam Việt Nam (25/9/1963); công nhận về mặt ngoại giao Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (20/12/1965) và cũng là nước đầu tiên cử Đại sứ bên cạnh Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc Giải phóng (3/1969). Những năm thập niên 1970 của thế kỷ trước, trong thời kỳ gian khổ nhất cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam, dù cuộc sống còn khó khăn, song Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba luôn đồng hành, chắt chiu dành cho Việt Nam sự ủng hộ lớn nhất cả về vật chất lẫn tinh thần; đã bán hàng vạn tấn đường lấy ngoại tệ gửi cho Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam đánh Mỹ; gửi nhiều kỹ sư, công nhân, bác sĩ và nhân viên y tế cùng thuốc men, dụng cụ y tế giúp chữa trị cho người dân Việt Nam.
Trong chuyến thăm chính thức Việt Nam lần đầu tiên vào tháng 9/1973, bất chấp tình hình nguy hiểm, Chủ tịch Fidel Castro đã đến tận khu giải phóng Quảng Trị. Thay mặt nhân dân Cuba, Chủ tịch Fidel Castro tặng Việt Nam 5 công trình kinh tế-xã hội với tổng giá trị khoảng 80 triệu USD, gồm: Khách sạn Thắng Lợi, Trại bò giống Ba Vì, tuyến đường Sơn Tây-Xuân Mai (Hà Nội), Bệnh viện Việt Nam-Cuba (Đồng Hới, Quảng Bình), Xí nghiệp gà Lương Mỹ. Cũng trong chuyến thăm này, Chính phủ Cuba cũng quyết định chi hơn 6 triệu USD để mua thiết bị hiện đại và cử một số chuyên gia về cầu đường sang Việt Nam tham gia cùng bộ đội Trường Sơn mở rộng đường mòn Hồ Chí Minh… Cuba cũng là nước có vai trò rất quan trọng trong việc vận động các nước Mỹ Latinh ủng hộ Việt Nam gia nhập Liên hợp quốc tại Khóa họp 32 Đại hội đồng Liên hợp quốc năm 1977. Trong suốt thập niên 1980-1990, dù phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, đặc biệt là chống lại chính sách bao vây, cấm vận của Mỹ, Cuba tiếp tục viện trợ thuốc men, vacxin, lương thực cho Việt Nam.
Đáp lại tình cảm to lớn của nhân dân Cuba đã dành cho Việt Nam, khi Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Ðông Âu sụp đổ, Mỹ siết chặt cấm vận, Cuba đã phải đương đầu với muôn vàn khó khăn, trong hoàn cảnh đó, Việt Nam đã dành cho đất nước anh em Cuba sự ủng hộ hết lòng, đã gửi gạo, quần áo, đồ dùng học tập và nhiều mặt hàng tiêu dùng thiết yếu sang giúp nhân dân Cuba. Từ đó đến nay, Việt Nam tiếp tục viện trợ lương thực, thực phẩm, máy móc và trang thiết bị giúp nước bạn, đồng thời tích cực vận động các quốc gia trên thế giới kêu gọi Mỹ bỏ bao vây cấm vận Cuba.
Vào những năm 90 của thế kỷ trước, khi Cuba phải đương đầu với “thời kỳ đặc biệt” với nhiều thách thức, khó khăn về kinh tế - xã hội và khi Cuba tiến hành đường lối “cập nhật hóa mô hình phát triển kinh tế-xã hội”, Việt Nam đã chân thành chia sẻ với Cuba về kinh nghiệm Đổi mới. Thông qua Ủy ban Liên Chính phủ hai nước, Việt Nam duy trì cung cấp gạo ổn định cho Cuba, triển khai một số dự án hỗ trợ Cuba phát triển sản xuất lương thực và thủy sản tại chỗ, cùng một số chương trình hỗ trợ và hợp tác thiết thực khác.
Nhân dân Việt Nam, với đạo lý uống nước nhớ nguồn và tình cảm xuất phát từ trái tim dành cho Cuba, đã nhiều lần bày tỏ tình đoàn kết, ủng hộ nhiệt tình đối với nhân dân Cuba anh em, thể hiện qua các phong trào đoàn kết, ủng hộ Cuba và các đợt quyên góp do các tổ chức chính trị - xã hội Việt Nam phát động. Hai nước luôn phối hợp chặt chẽ trên các diễn đàn quốc tế. Việt Nam luôn bày tỏ lập trường nhất quán ủng hộ Cuba, yêu cầu Mỹ chấm dứt lệnh cấm vận kinh tế và tài chính chống Cuba; tích cực tham gia hoặc đăng cai tổ chức các Hội nghị khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đoàn kết với Cuba. Trên cương vị Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam đã cùng với các nước thành viên ASEAN ủng hộ Cuba tham gia, ký kết Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) ngày 10/11/2020.
Cuba tiếp tục là đối tác quan trọng và tin cậy của Việt Nam. Hai bên đã xây dựng mối quan hệ hữu nghị mật thiết và hợp tác sâu rộng giữa hai Đảng, Chính phủ, Quốc hội và ở tất cả các cấp độ từ trung ương đến địa phương, giữa các đoàn thể, tổ chức chính trị - xã hội.
Hai nước thường xuyên trao đổi đoàn, bao gồm các đoàn Cấp cao, các đoàn Đảng, Chính phủ, Quốc hội, Bộ, ngành, địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội; duy trì trao đổi, hợp tác thực chất thông qua các cơ chế hiện có gồm Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam – Cuba về hợp tác kinh tế và khoa học - kỹ thuật (UBLCP), Hội thảo lý luận giữa hai Đảng, Tham khảo chính trị giữa hai Bộ Ngoại giao, Đối thoại Chính sách Quốc phòng. Trong suốt 38 kỳ họp UBLCP, Việt Nam luôn tham gia tích cực, phối hợp thúc đẩy hiệu quả nhiều chương trình, dự án hợp tác song phương Việt Nam – Cuba về kinh tế, thương mại, đầu tư, nông nghiệp, khoa học - công nghệ, văn hóa… Quan hệ đầu tư song phương còn rất nhiều tiềm năng, hiện đã có 03 dự án đầu tư của Việt Nam ở Cuba đi vào hoạt động.
Trước tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, tình đoàn kết và ủng hộ lẫn nhau Việt Nam - Cuba cũng đã được thể hiện mạnh mẽ, cụ thể, thiết thực. Cuba đã sớm quyết định cử chuyên gia sang Việt Nam để trao đổi kinh nghiệm ứng phó với dịch bệnh và dành tặng Việt Nam hàng ngàn liều thuốc hỗ trợ điều trị COVID-19; Việt Nam cũng tặng Cuba 5.000 tấn gạo với danh nghĩa “Quà tặng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam gửi nhân dân Cuba” cùng một số trang thiết bị y tế khác. Lãnh đạo Cấp cao và các Bộ, ngành hai nước tiếp tục duy trì trao đổi qua hình thức trực tuyến, gần đây nhất là Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng và Bí thư Thứ nhất Ra-un Cát-xtơ-rô (9/2/2021); Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Mi-ghen Đi-át Ca-nen (5/5 và 27/7/2021); Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Đ. Ca-nen (23/8); Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Thủ tướng Ma-nu-ên Ma-rê-rô Cờ-rút (1/7/2021); Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh với Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Bru-nô Rô-đri-ghết Pa-ri-da (16/3); Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và Ngoại trưởng Cuba B. R. Pa-ri-da (7/5/2021); Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Lê Hoài Trung và Trưởng Ban Khoa học, Giáo dục, Thể thao Trung ương Cuba Hô-rơ-hê Lu-ít Brô-chê nhằm thông báo kết quả Đại hội XIII của Đảng ta và Đại hội VIII Đảng Cộng sản Cuba (28/5/2021); Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long với Bộ trưởng Y tế Cuba Hô-xê An-gên Pôn-tan trao đổi về cung ứng vắc-xin phòng COVID-19 do Cuba sản xuất (16/6); Bộ trưởng Công an Tô Lâm với Bộ trưởng Nội vụ La-xa-rô An-béc-tô An-va-rết (23/6).
Quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa Việt Nam và Cu-ba do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Fidel Castro đặt nền móng mãi mãi là biểu tượng bất diệt của chủ nghĩa quốc tế trong sáng, vô tư và thủy chung, là niềm tự hào của các thế hệ sau này của nhân dân hai nước. Được xây dựng, vun đắp từ tình cảm, trí tuệ và sức lực của hai dân tộc, được thử thách qua những năm tháng khó khăn nhất của lịch sử, quan hệ Việt Nam-Cuba trở thành tài sản vô giá và nguồn cổ vũ lớn lao cho sự nghiệp cách mạng ở mỗi nước; là nhân tố quan trọng góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở hai nước, thực sự là mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết anh em, trước sau như một, mối quan hệ đã trở thành biểu tượng của thời đại, là tài sản vô giá mà hai Đảng và nhân dân hai nước Việt Nam - Cuba luôn giữ gìn, bảo vệ, vun đắp và truyền tiếp cho các thế hệ mai sau.

Hệ thống các cơ quan tư pháp của Cu-ba

Hệ thống tư pháp và pháp luật của Cộng hòa Cu-ba kế thừa những truyền thống và đặc điểm của pháp luật châu Âu lục địa trong đó chú trọng vào việc xây dựng các cơ quan tư pháp vững mạnh và chuyên biệt cũng như tập trung vào các điều kiện về mặt xã hội, văn hóa và pháp lý phổ biến trong xã hội Cu-ba hiện tại.

Bộ Tư pháp

BỘ TƯ PHÁP CU-BA cơ quan chịu trách nhiệm giúp Chính phủ trong việc chuẩn bị và thực hiện các chính sách tư pháp; hỗ trợ tư vấn và đóng góp ý kiến trong quá trình xây dựng pháp luật; thực hiện chức năng của mình được quy định trong luật liên quan tới hoạt động của Tòa án cấp tỉnh và huyện; thực hiện việc quản lý và kiểm soát về kỹ thuật, quy phạm và phương pháp trong các hoạt động thuộc thẩm quyền của mình cũng như đẩy mạnh phát triển hoạt động tư pháp.
Những nhiệm vụ chính của Bộ bao gồm: (1) Trực tiếp thực hiện và kiểm soát các chính sách tư pháp của quốc gia; (2) Dần hoàn thiện văn bản pháp luật trong lĩnh vực kinh tế quốc gia và tiếp tục thực hiện hoàn thiện trật tự pháp lý; (3) Nghiên cứu, đề xuất và trực tiếp thực hiện hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật; (4) Kiểm tra và đánh giá tính hiệu quả của văn bản quy phạm pháp luật; (5) Trực tiếp thực hiện và kiểm soát phương thức hành nghề liên quan đến hoạt động công chứng và đăng ký; (6) Xác định nhu cầu và yêu cầu đối với cử nhân ngành luật; (7) Góp phần vào việc xã hội hóa pháp luật; (8) Trực tiếp thực hiện xuất bản Công báo của Cộng hòa.
Bộ Tư pháp Cu-ba có cơ cấu tổ chức bao gồm Cơ quan Trung ương, Các cơ quan cấp dưới và Hệ thống Dịch vụ Pháp lý Chuyên biệt. Cơ quan Trung ương Bộ Tư pháp Cu-ba được lãnh đạo bởi Bộ trưởng, Thứ trưởng thứ nhất, 3 Thứ trưởng, và được tổ chức thành 15 Vụ chuyên môn, 3 Cơ quan độc lập và 5 Phòng ban đặc biệt.
Các Vụ chuyên môn bao gồm: Vụ Tư vấn Pháp luật và Pháp chế; Vụ đăng ký tài sản, thương mại và di sản; Văn phòng công chứng viên; Vụ Hồ sơ Công; Vụ Giám sát Tổ chức quốc gia các công ty luật tập thể và các dịch vụ pháp lý chuyên ngành; Vụ hình sự; Vụ các Hiệp hội; Vụ quan hệ với các Hiệp hội; Vụ truyền thông; Vụ quan hệ quốc tế; Vụ Kinh tế và Kế hoạch; Vụ Giám sát và Kiểm toán; Vụ tổ chức và kế hoạch; Vụ Quản lý thống kê; Vụ Quản lý nguồn nhân lực.
Các Cơ quan độc lập: Cục Khoa học, Công nghệ và Đào tạo độc lập; Cục thống kê pháp lý độc lập; Cục Bảo vệ và Phòng thủ Độc lập
Phòng ban đặc biệt trực thuộc: Phòng Hộ tịch trực thuộc Vụ Hồ sơ Công; Phòng Lưu trữ thuộc Vụ Truyền thông; Phòng Kế toán Chính phủ thuộc Vụ Kinh tế và Kế hoạch; Phòng Kiểm toán thuộc Vụ Giám sát và Kiểm toán; Phòng Giám sát dân số thuộc Vụ Giám sát và Kiểm toán.
Ngoài ra, Bộ Tư pháp Cuba có các Đơn vị sau: Đơn vị Sản xuất và Dịch vụ Công báo Cộng hòa Cuba; Đơn vị Sản xuất và Dịch vụ Máy tính; Đơn vị Bảo đảm và Dịch vụ .
Các Đơn vị được cấp ngân sách cấp dưới của nó như sau: Cơ quan đăng ký trung ương về thi hành án; Quỹ bồi thường; Trung tâm Hồ sơ Di chúc và Tuyên bố Người thừa kế; Trung tâm Nghiên cứu Pháp luật; Ban Biên tập tạp chí "Thiếu tướng Ignacio Agramonte y Loynaz"

Cơ cấu tổ chức hệ thống tư pháp của Cu-Ba

Hệ thống tòa án: Tòa án cấu thành nên một phần của hệ thống cơ cấu Nhà nước. Chức năng thực thi công lý được dành cho nhân dân và Tòa án thực hiện chức năng của mình thông qua: Tòa Tối cao; Các Tòa cấp tỉnh; Các Tòa cấp huyện; Các Tòa quân sự. Tòa án Tối cao thực hiện quyền tư pháp tuyệt đối và quyết định của Tòa là quyết định cuối cùng có hiệu lực pháp luật.
Các nguyên tắc quan trọng của hệ thống tư pháp: Tính độc lập tuyệt đối của thẩm phán, các Tòa chuyên biệt cũng như toàn bộ hệ thống Tòa án để thực hiện chức năng pháp lý của mình; Bản chất xã hội của công lý được quyết định chủ yếu bởi tính kế tục từ không chuyên đến chuyên nghiệp trong nghiệp vụ thẩm phán trong việc thực hiện chức năng pháp lý; Phẩm chất nổi bật của tất cả các thẩm phán (chuyên nghiệp lẫn không chuyên) là công thức đảm bảo sự can thiệp vào đời sống xã hội có tính khả thi trong sứ mệnh thực thi công lý; Sự bình đẳng tuyệt đối của tất cả mọi người trước pháp luật; Việc tham gia của Tòa án trong tất cả các hoạt động thực thi công lý, trong bất cứ vụ việc pháp lý nào cũng như trong bản chất của vấn đề; Chế độ xét xử 2 cấp trong giải quyết và quyết định tất cả các vấn đề pháp lý để đưa ra phán quyết thuộc thẩm quyền của Tòa.
Viện Kiểm sát Cộng hòa Cu-ba là một cơ quan cấu thành Nhà nước với nhiệm vụ quan trọng là điều chỉnh và duy trì pháp lý cũng như mở rộng và thực thi hoạt động truy tố hình sự thay mặt cho Nhà nước. Viện Kiểm sát của Cộng hòa Cu-ba là cơ quan chỉ chịu trách nhiệm trực tiếp trước Quốc hội và Hội đồng Nhà nước. Cơ cấu của Viện Kiểm sát được tổ chức theo chiều dọc xuyên suốt toàn bộ quốc gia và chỉ chịu trách nhiệm trước Chánh án Tòa cùng cấp.
Công chứng Nhà nước: Hoạt động và chức năng công chứng được tổ chức theo hệ thống công chứng nhà nước. Công chứng viên là các công chức được trao quyền chứng thực đảm bảo cho các hoạt động pháp lý phù hợp với vị trí của mình cũng như với các quy định của pháp luật.
Các văn bản pháp luật quan trọng: Hiến pháp 2019; Luật Tổ chức Tòa án 1997; Luật Tổ chức Viện Kiểm sát Cộng hòa 1997; Luật Tổ chức Tòa Quân sự 1977; Pháp lệnh – luật hành nghề tư pháp và các Hội Luật gia Quốc gia 1984; Bộ Luật Dân sự 1987; Luật Gia đình 1975; Bộ luật Thương mại 1885; Bộ luật Lao động 1985; Bộ luật Hình sự 1987; Luật Thuế 1994; Pháp lệnh – luật Công bằng lao động 1997; Luật Bảo hiểm Xã hội 1979; Luật Tội phạm Quân sự 1979; Luật Tố tụng Dân sự, Hành chính và Lao động 1977.

Chính sách đổi mới của Cu-ba và một số điểm mới trong Hiến pháp 2019

Cu-ba là đối tác hữu nghị truyền thống đặc biệt, vừa là đồng chí vừa là anh em của Việt Nam. Thời gian vừa qua, Cu-ba liên tục bị cấm vận, bị gây sức ép trên nhiều mặt trận, tình hình kinh tế của Cu-ba gặp nhiều khó khăn trong suốt thời gian dài và Bạn đang muốn tìm hướng đi phù hợp để vừa ứng phó với những sức ép của Hoa Kỳ và phương Tây, vừa giữ vững định hướng XHCN để thực hiện thành công quá trình ”cập nhật hóa” nền kinh tế của đất nước. Trước tình hình thế giới đầy biến động và tình hình trong nước như vậy, Cu-ba đã quyết tâm thực hiện đổi mới và đã ban hành Hiến pháp mới vào năm 2019 với nhiều nội dung mới, đặc biệt là lần đầu tiên thừa nhận kinh tế tư nhân.
Hiến pháp mới 2019 của Cu-ba thể hiện một bước nhảy vọt về chất so với Hiến pháp năm 1976 do những thay đổi liên quan đến việc đưa vào các giá trị và nguyên tắc hiến định trong lĩnh vực kinh tế, trong quan niệm về quyền công dân, các hình thức tổ chức Nhà nước mới, kỹ thuật và ngôn ngữ lập pháp được sử dụng. Hiến pháp 2019 của Cu-ba bao gồm 11 Tiêu đề, chia làm 21 Chương, 23 Phần, 229 Điều, 2 điều khoản đặc biệt, 13 điều khoản tạm thời và 2 điều khoản cuối cùng. Hiến pháp 2019 quy định nhiều nội dung mới về tổ chức bộ máy nhà nước Cu-ba như quy định về Hội đồng Nhà nước, Chủ tịch nước, Phó Chủ tịch nước, Tổng thư ký Quốc hội, Hội đồng Bộ trưởng, Chủ tịch hội đồng Bộ trưởng, và cơ cấu tổ chức bộ máy ở cấp địa phương. Hiến pháp 2019 cũng quy định về những chức danh mới như Thống đốc (Chủ tịch tỉnh) và Thị trưởng (Chủ tịch thành phố).
Trong lĩnh vực kinh tế, Hiến pháp 2019 tiếp tục khẳng định, củng cố định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế Cu-ba thiết lập dựa trên cơ sở sở hữu toàn dân về tư liệu sản xuất và vai trò của Nhà nước trong việc kế hoạch hóa nền kinh tế, trách nhiệm quản lý, điều tiết và kiểm soát thị trường. Đồng thời, Hiến pháp 2019 cũng ghi nhận một số điểm mới như: sự tham gia của người lao động trong "lập kế hoạch, ra quyết định, quản lý và kiểm soát nền kinh tế" (Điều 20) và vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế và xã hội của đất nước (Điều 21). Tại Điều 22 về hình thức sở hữu, Hiến pháp mới cũng bước đầu ghi nhận tài sản tư nhân dành cho các hoạt động kinh tế tư nhân của cả thể nhân, pháp nhân Cu-ba cũng như nước ngoài.
Nhu cầu hợp tác của Bộ Tư pháp Cu-ba: Cu-ba đang quan tâm hợp tác với Việt Nam trong các lĩnh vực: Xây dựng pháp luật; trong đó Bạn đề nghị ưu tiên hỗ trợ kinh nghiệm hoàn thiện pháp luật công chứng và quản lý công chứng do đây là lĩnh vực mà Bộ Tư pháp Bạn được Chính phủ Cu-ba giao nghiên cứu hoàn thiện; Tư vấn pháp lý cho Chính phủ, kinh nghiệm về xây dựng mối quan hệ giữa Nhà nước và các chủ thể kinh tế dưới các hình thức quản lý khác nhau; Xây dựng và phát triển các hệ thống dịch vụ đăng ký công; Tin học hóa các hoạt động khoa học pháp lý và tư pháp trong đó có ứng dụng CNTT cung cấp dich vụ pháp lý và quản lý tư pháp; Kinh nghiệm thực hiện các hoạt động hợp tác quốc tế về pháp luật nói chung và thực hiện tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự nói riêng (tuy nhiên, do lĩnh vực tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự không thuộc phạm vi chức năng thẩm quyền của Bộ Tư pháp Việt Nam, Bộ Tư pháp sẽ đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân tối cao phối hợp hỗ trợ Bạn theo cách thức phù hợp, không thuộc phạm vi của Dự án này). Hỗ trợ cơ sở vật chất, cụ thể là các máy chủ chuyên nghiệp, thiết bị mạng như máy tính, bộ chuyển đổi thông minh, hệ thống lưu trữ thông tin lớn, hệ thống hội nghị truyền hình trực tuyến, máy tính, máy in laser và máy in băng, ruy băng máy in, máy in hiệu suất cao hoặc thiết bị tái tạo kỹ thuật số tích hợp, máy photocopy, máy quét chuyên nghiệp, máy tính xách tay, máy tính bảng và điện thoại di động.
Tại Đại hội Đảng Cộng sản Cu-ba lần thứ VII (2016), Cu-ba khẳng định sẽ thực hiện cập nhật hóa hệ thống pháp luật; đến Đại hội Đảng VIII (2021), Bạn khẳng định lại quyết tâm thực hiện đổi mới; 11 Luật và 31 văn bản dưới Luật đã được xây dựng, ban hành mới kể từ khi Hiến pháp mới được ban hành, số loại hình kinh doanh tự doanh được cho phép nâng từ 200 lên 2000... Phía Bạn cũng đánh giá cao các mô hình của Việt Nam hơn so với các mô hình của một số nước khác do phù hợp với tình hình của Cu-ba. Để xây dựng và cải tiến quy trình soạn thảo và phê duyệt các quy định pháp luật trong tương lai, Chiến lược mới về "Năng lực lập pháp" được thông qua, theo đó các nhà làm luật cũng như những cán bộ trực tiếp điều hành quản lý cũng được lựa chọn để tham gia hỗ trợ việc lập kế hoạch soạn thảo và thông qua các chính sách cũng như quy định của pháp luật với yêu cầu đánh giá được các nguy cơ cũng như đảm bảo tiến độ, chất lượng của các dự án luật. Song song với việc xây dựng Chiến lược ”Năng lực lập pháp”, Cu-ba cũng mong muốn phát triển hơn nữa hệ thống đào tạo pháp luật bao gồm đào tạo cấp bằng từ cử nhân đến tiến sĩ luật. Đồng thời, Cu-ba mong muốn tăng cường hợp tác để tổ chức các hội thảo, toạ đàm, ưu tiên các nội dung liên quan đến pháp luật kinh tế.

QUAN HỆ HỢP TÁC PHÁP LUẬT GIỮA BỘ TƯ PHÁP VIỆT NAM VÀ BỘ TƯ PHÁP CU-BA
Cơ sở pháp lý:

Trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp, hợp tác song phương với Cu-ba được thực hiện trên cơ sở các văn kiện: Hiệp định tương trợ tư pháp về các vấn đề dân sự, gia đình, lao động và hình sự giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa (CHXHCN) Việt Nam và nước Cộng hòa Cu-ba ký kết năm 1984; Nghị định thư hợp tác về pháp luật và tư pháp giữa Bộ Tư pháp nước CHXHCN Việt Nam và Bộ Tư pháp nước Cộng hoà Cu-ba ký năm 1997 và Bản ghi nhớ hợp tác giữa Bộ Tư pháp nước CHXHCN Việt Nam và nước Cộng hòa Cu-ba ký năm 2013.

Tình hình triển khai các hoạt động hợp tác
Đoàn công tác của Bộ trưởng Hà Hùng Cường vào tháng 12/2013

Nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác về pháp luật và tư pháp với Cu-ba, góp phần tăng cường quan hệ hợp tác, đoàn kết hữu nghị truyền thống anh em giữa hai nước, tháng 12/2013, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã dẫn đầu đoàn công tác tới thăm và làm việc tại Cộng hòa Cu-ba. Trong khuôn khổ chuyến thăm, Bộ trưởng Tư pháp Việt Nam Hà Hùng Cường và Bộ trưởng Tư pháp Cu-ba María Esther Reus González đã ký Bản Ghi nhớ hợp tác giữa hai Bộ Tư pháp. Phát biểu tại cuộc hội đàm chính thức với Bộ trưởng Tư pháp Cuba Maria Esther Reus Gonzalez (Ma-ri-a Ét-dơ Rê-út Gôn-da-lết), Bộ trưởng Hà Hùng Cường đã cảm ơn những tình cảm quí báu anh em, sự đón tiếp trọng thị mà phía bạn đã dành cho đoàn, đồng thời khẳng định luôn luôn hiện hữu sâu đậm trong trái tim các thế hệ nhân dân Việt Nam. Bộ trưởng Hà Hùng Cường đã thông báo một số nét chính về tình hình phát triển kinh tế-xã hội ở Việt Nam, những thành tựu và thách thức mà Việt Nam đã đạt được và đang phải đối mặt trong quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế toàn diện. Bộ trưởng cũng giới thiệu khái quát về cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ của Bộ Tư pháp Việt Nam, cũng như sự phát triển và hoàn thiện hệ thống pháp luật ở Việt Nam trong thời gian qua. Bộ trưởng Hà Hùng Cường cũng dành thời gian chia sẻ kinh nghiệm của Việt Nam về các vấn đề liên quan tới sửa đổi Hiến pháp, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức pháp chế ngành và hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, vấn đề tổ chức tòa án và định hướng cải cách tòa án, việc thành lập Hội đồng tư pháp quốc gia, thi hành án dân sự, đào tạo và hợp tác pháp luật, quản lý nhà nước trong lĩnh vực hành nghề tư pháp như công chứng, luật sư, thừa phát lại…
Về phần mình, Bộ trưởng Maria Gonzalez đã bày tỏ vui mừng được đón đoàn đại biểu Bộ Tư pháp Việt Nam đến thăm Cuba, khẳng định chuyến thăm của đoàn sẽ đóng góp tích cực vào việc củng cố mối quan hệ truyền thống đặc biệt giữa hai nước, đồng thời là cơ hội để hai bộ chia sẻ kinh nghiệm và cụ thể hóa những cam kết hợp tác trong lĩnh vực tư pháp. Bà Maria Gonzalez cho biết, Cuba đang trong quá trình cập nhật mô hình kinh tế xã hội theo tinh thần Nghị quyết Đại hội 6 của Đảng Cộng sản Cuba với những biện pháp đa dạng, sâu rộng liên quan tới nhiều lĩnh vực, ngành nghề và thành phần xã hội. Chính vì vậy, hệ thống luật pháp của Cuba cũng phải có những bước điều chỉnh mạnh mẽ cho phù hợp với xu hướng chung của đất nước. Bộ trưởng khẳng định, những kinh nghiệm cải cách hệ thống pháp luật của Việt Nam trong thời kỳ Đổi mới là hết sức quan trọng và bổ ích đối với các cơ quan chức năng của Cuba.
Việc ký kết văn kiện giữa hai Bộ Tư pháp đánh dấu bước phát triển mới trong quan hệ hợp tác giữa hai Bộ Tư pháp, là cơ sở để thiết lập và thực thi các hoạt động hợp tác cụ thể về pháp luật và tư pháp, trong đó có trao đổi kinh nghiệm về công tác cải cách pháp luật; xây dựng, ban hành và tổ chức thi hành pháp luật; cải cách tư pháp, hoàn thiện các cơ quan pháp luật và các tổ chức hành nghề pháp luật; chia sẻ kinh nghiệm về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; các chương trình đào tạo và bồi dưỡng cán bộ pháp luật; tin học hóa hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn pháp luật cho doanh nghiệp và nhiều lĩnh vực khác mà hai Bên cùng quan tâm. Bản Ghi nhớ về hợp tác đồng thời thể hiện quyết tâm của hai Bộ Tư pháp trong việc góp phần gìn giữ và vun đắp cho quan hệ đoàn kết và hợp tác toàn diện anh em đặc biệt giữa hai nước Việt Nam và Cu-ba.
Trong khuôn khổ chuyến thăm, Bộ trưởng Hà Hùng Cường đã có buổi tiếp kiến Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Đối ngoại TƯ Đảng Cộng sản Cuba, Jose Ramon Balaguer (Hô-xê Ra-mông Ba-la-quê). Tại cuộc gặp, Bộ trưởng Hà Hùng Cường đã thông báo về kết quả các cuộc làm việc với Bộ Tư pháp, các cơ quan pháp luật và tư pháp của Cuba, các biện pháp mà hai bên đã thống nhất để mở rộng và đa dạng hóa các lĩnh vực hợp tác pháp luật mà hai bên có thế mạnh, thúc đẩy và mở rộng quan hệ hợp tác song phương về tư pháp và pháp luật. Đồng chí Balaguer nhiệt liệt chào mừng Bộ trưởng Hà Hùng Cường và đoàn đại biểu cấp cao của Bộ Tư pháp Việt Nam sang thăm Cuba và thông báo về những kết quả bước đầu trong quá trình đưa đường lối cập nhật mô hình kinh tế của Đại hội 6 Đảng Cộng sản Cuba vào cuộc sống. Đồng chí đánh giá cao nội dung và kết quả làm việc của đoàn với các cơ quan của Cuba trong chuyến thăm, coi đây là biện pháp thiết thực để triển khai thỏa thuận giữa lãnh đạo cấp cao hai nước; là dịp tốt để hai bên trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và đẩy mạnh hợp tác. Cũng trong thời gian thăm và làm việc tại Cuba, Bộ trưởng Hà Hùng Cường đã có các buổi gặp gỡ với Phó Chủ tịch Quốc hội Ana Maria Mari Machado, Thư ký Hội đồng Nhà nước Homero Acosta Alvarez, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Dario Delgado Cura, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Cuba Oscar Silvera Martinez, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội và Chủ tịch Hội hữu nghị Cuba-Việt Nam Yolanda Ferrer. Ngoài ra, đoàn cũng tới đặt hoa tại Tượng đài Anh hùng Dân tộc Jose Marti, dâng hoa tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, thăm và khảo sát dự án hợp tác sản xuất lúa giữa Việt Nam và Cuba được triển khai tại huyện Calimete thuộc tỉnh Matanzas.

Chương trình hợp tác giai đoạn 2018-2019

Triển khai Bản ghi nhớ hợp tác nêu trên, chương trình hợp tác năm 2015-2016 đã được hai Bộ Tư pháp ký kết. Tiếp theo đó, vào tháng 3/2018, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Cu-ba của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc và Thứ trưởng Bộ Tư pháp Cu-ba Francisco E. Garcia Henriquez đã ký Chương trình hợp tác giai đoạn 2018-2019 giữa hai Bộ để triển khai các hoạt động hợp tác cụ thể.

Đoàn công tác của Bộ trưởng Bộ Tư pháp Cu-ba Oscar Manuel Silvera Martinez tháng 12/2019

Tháng 12/2019, nhận lời mời của Bộ trưởng Lê Thành Long, Bộ trưởng Tư pháp Cu-ba Oscar Manuel Silvera Martinez và Đoàn cán bộ cấp cao Bộ Tư pháp Cu-ba sang thăm và làm việc tại Việt Nam từ ngày 11-14/12/2019. Trong chuyến thăm này Thứ trưởng Bộ Tư pháp Việt Nam Phan Chí Hiếu và Thứ trưởng Bộ Tư pháp Cu-ba Lilian Hernández Doejo đã tiến hành ký Chương trình hợp tác giai đoạn 2020-2021 với nội dung ưu tiên những vấn đề phía Cu-ba quan tâm và mong muốn học tập kinh nghiệm của Việt Nam.

Hội thảo trực tuyến với chủ đề “Chia sẻ kinh nghiệm về ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý hộ tịch

Nhằm triển khai Chương trình hợp tác năm 2020-2021, ngày 14/12/2020, hai Bên đã tổ hội thảo trực tuyến với chủ đề “Chia sẻ kinh nghiệm về ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý hộ tịch” do Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc và Thứ trưởng Bộ Tư pháp Cu-ba Alicia Pilar Varona đồng chủ trì. Hội thảo đã thành công tốt đẹp, được cả hai Bên đánh giá cao, mở ra cơ hội để hai Bộ Tư pháp khắc phục các khó khăn hiện tại để triển khai có hiệu quả Chương trình hợp tác đã ký, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 đang gây ra những thách thức chung trên phạm vi toàn cầu. Bộ Tư pháp cũng đang nghiên cứu khả năng hỗ trợ kỹ thuật cho Bộ Tư pháp Cu-ba.
Bộ Tư pháp Việt Nam luôn sát cánh cùng Bộ Tư pháp Cu-ba anh em trong việc ứng phó với những khó khăn do tình trạng cấm vận cũng như diễn biến phức tạp của dịch Covid-19. Tháng 9/2020, các đoàn viên Đoàn thanh niên và công chức Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tư pháp Việt Nam đã gửi tặng các đồng nghiệp, đồng chí Cu-ba 15.000 khẩu trang y tế nhằm hỗ trợ công tác phòng chống dịch.
Mặc dù hai Bộ Tư pháp đều đang phải đối mặt những khó khăn, thách thức chung trong bối cảnh dịch bệnh, trong thời gian vừa qua, hai Bên cũng đã thể hiện những nỗ lực đáng ghi nhận nhằm biến thách thức thành cơ hội để triển khai Chương trình hợp tác giai đoạn 2020-2021 đã ký. Việc tổ chức hội thảo trực tuyến đã mở ra một hình thức triển khai hợp tác mới với tính hiệu quả cao cho hai Bộ Tư pháp không chỉ trong bối cảnh dịch bệnh mà còn trong điều kiện hai Bên đều gặp khó khăn về khoảng cách địa lý và hạn chế về nguồn lực, khiến cho việc triển khai hợp tác trước đây chưa tương xứng với tiềm năng quan hệ hợp tác giữa hai Bộ.
Do chức năng và nhiệm vụ của hai Bộ Tư pháp có khá nhiều điểm tương đồng, Bộ Tư pháp Việt Nam sẵn sàng trao đổi, chia sẻ với Bộ Tư pháp Cu-ba kinh nghiệm về những lĩnh vực mà Việt Nam có nhiều kinh nghiệm hoặc đã học hỏi được nhiều kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển khác. Chương trình hợp tác giai đoạn 2020-2021 đã ký vẫn chưa thực sự được triển khai nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm giữa hai Bộ Tư pháp, đồng thời chưa nhấn mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin nhằm chuyển đổi các hình thức triển khai hợp tác truyền thống. Đây là điểm hai Bộ Tư pháp cần quan tâm khắc phục trong xây dựng Chương trình hợp tác giai đoạn mới 2022-2023.

Hội đàm trực tuyến giữa Bộ trưởng Bộ Tư pháp Việt Nam Lê Thành Long và Bộ trưởng Bộ Tư pháp Cu-ba Oscar Manuel Silvera Martinez

Tham dự Hội đàm còn có Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc; đồng chí Lê Thanh Tùng - Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Cuba và đồng chí Orlando Hernandez Guillén, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Cộng hòa Cuba tại Việt Nam. Tại Hội đàm, hai Bộ trưởng đã trao đổi các vấn đề cụ thể liên quan đến tình hình hợp tác giữa hai Bộ trong thời gian qua và phương thức hợp tác trong thời gian tới. Qua đó, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Cuba bày tỏ mong muốn, thời gian tới sẽ được đón Bộ trưởng Lê Thành Long sang thăm Cuba. Vui mừng được gặp lại đồng chí Oscar Manuel Silvera Martinez - Bộ trưởng Bộ Tư pháp nước Cộng hòa Cuba, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, do tình hình dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp trên quy mô toàn cầu trong suốt hai năm vừa qua, lời mời thăm Cuba của đồng chí Oscar Manuel Silvera Martinez vẫn chưa được hiện thực hóa. Buổi hội đàm trực tuyến hôm nay chính là cơ hội để hai bên gặp lại nhau cùng đánh giá tổng quan tình hình hợp tác giữa hai Bộ Tư pháp, đồng thời đề ra những phương hướng và cách thức triển khai hợp tác hiệu quả và phù hợp hơn trong giai đoạn mới trong thời gian tới.

Chương trình hợp tác 2022-2023

Trong thời gian từ 18-24/9/2021, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc đã tháp tùng Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thăm hữu nghị chính thức Cộng hoà Cu-ba và tham dự phiên họp lần thứ 76 Đại hội đồng Liên Hợp quốc tại New York, Hoa Kỳ. Tại Cộng hoà Cu-ba, ngoài việc tham gia các hoạt động chung của Đoàn, Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc đã có buổi hội đàm cùng Bộ trưởng Tư pháp Cu-ba Oscar Manuel Silvera Martinez và các đồng nghiệp Cu-ba trong không khí hết sức thân mật, cởi mở của những người đồng chí, anh em. Hai Bên đã nhắc lại những kỷ niệm tốt đẹp trong quá trình hợp tác giữa hai Đảng, hai nhà nước nói chung và giữa hai Bộ nói riêng. Hai bên đã thảo luận kỹ hơn về những nội dung hợp tác mà Bộ Tư pháp Cu-ba mong muốn được tìm hiểu kinh nghiệm của Việt Nam. Trong buổi trao đổi, hai bên đã chia sẻ cho nhau về những công việc, nhiệm vụ đầy thử thách được hai Chính phủ giao phó. Bộ Tư pháp Cu-ba đang giúp Chính phủ nghiên cứu và ban hành hàng chục đạo luật trong lĩnh vực kinh tế. Kinh nghiệm của Việt Nam về xây dựng và hoàn thiện khung pháp luật kinh tế là những kinh nghiệm rất đáng quý đối với Cu-ba. Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc nhấn mạnh khi tiến hành công cuộc đổi mới, Việt Nam đã bắt đầu bằng những cải cách và hoàn thiện khung pháp luật về kinh tế. Bộ Tư pháp Việt Nam sẵn sàng chia sẻ các kinh nghiệm mà mình có được trong hơn 30 năm thực hiện đổi mới cho các bạn Cu-ba.
Sau cuộc hội đàm chính thức giữa hai Chủ tịch nước vào chiều 19/9/2021, cùng với việc ký kết các văn kiện hợp tác khác giữa hai Nhà nước và giữa đại diện một số bộ ngành của hai nước, Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc đã cùng Bộ trưởng Tư pháp Cu-ba Oscar Manuel Silvera Martinez ký Chương trình hợp tác giai đoạn 2022-2023 giữa hai Bộ Tư pháp trước sự chứng kiến của Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và Chủ tịch nước Cộng hoà Cu-ba Miguel Diaz Canel Bermudez cùng các quan chức cấp cao của cả hai nước. Việc ký kết các văn kiện hợp tác nhân chuyến thăm Cu-ba lần này của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã góp phần làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác giữa hai nước trên các lĩnh vực.
Chương trình hợp tác giai đoạn 2022-2023 giữa hai Bộ Tư pháp đã đề ra những nội dung hợp tác mới thiết thực, bám sát nhu cầu thực tế của cả hai bên, đặc biệt dựa trên những đề xuất của Bộ Tư pháp Cu-ba trong việc cùng học tập chia sẻ kinh nghiệm của Việt Nam trong hoạt động xây dựng và hoàn thiện khung pháp luật kinh tế. Trước mắt, Bộ Tư pháp Việt Nam sẽ chia sẻ cho các đồng nghiệp Cu-ba kinh nghiệm xây dựng pháp luật hợp đồng kinh tế, khuyến khích đầu tư nước ngoài, quản lý công tác tư pháp và chia sẻ kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực cho ngành tư pháp. Hình thức hoạt động hợp tác trong giai đoạn này sẽ linh hoạt hơn, phù hợp với bối cảnh đại dịch covid vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp trên toàn thế giới. Theo đó, hai bên đã nhất trí tăng cường các hội thảo theo hình thức trực tuyến và sẽ tổ chức nhiều cuộc thảo luận giữa các chuyên gia của hai bên, thành phần tham gia không chỉ gồm cán bộ của hai Bộ Tư pháp mà còn mời các chuyên gia của các Bộ, ngành có liên quan khác, các giáo sư, học giả và những người hành nghề luật. Cũng trong chuyến thăm này, Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc đã thay mặt Bộ trưởng Lê Thành Long tặng Bộ Tư pháp Cu-ba 13 máy tính để hỗ trợ cho Bộ Tư pháp bạn trong lúc điều kiện cơ sở vật chất của bạn còn nhiều khó khăn, hạn chế. /.