Triển khai thực hiện nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan nghiên cứu, xây dựng chính sách pháp luật của dự án Luật Đăng ký tài sản đã được xác định tại Quyết định số 243/QĐ-TTg ngày 05 tháng 02 năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ, trong khuôn Dự án hỗ trợ kỹ thuật về cải cách hệ thống tư pháp và pháp luật do Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tài trợ, ngày 09 tháng 2 năm 2017, Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm - Bộ Tư pháp đã phối hợp với JICA tổ chức Hội thảo trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm lập pháp của Nhật Bản trong lĩnh vực đăng ký tài sản, khuyến nghị xây dựng Luật đăng ký tài sản tại Việt Nam.
Hội thảo được tổ chức nhằm tạo diễn đàn trao đổi, thảo luận và tham khảo kinh nghiệm lập pháp của Nhật Bản nói chung và kinh nghiệm quốc tế nói riêng trong lĩnh vực đăng ký tài sản, đặc biệt tham khảo và lắng nghe ý kiến của các chuyên gia pháp lý Nhật Bản về kinh nghiệm trong việc xây dựng, hoàn thiện pháp luật về đăng ký tài sản, từ đó vận dụng vào việc hoàn thiện pháp luật Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Tham dự Hội thảo, về phía Nhật Bản có sự tham gia của các chuyên gia pháp luật của Dự án JICA tại trụ sở chính tại Nhật Bản, chuyên gia dài hạn Dự án JICA tại Việt Nam, Lãnh đạo một số đơn vị Bộ Tư pháp Nhật Bản cùng các giáo sư đang giảng dạy tại các trường đại học Nhật Bản. Về phía Việt Nam, Hội thảo có sự tham dự của đại diện một số đơn vị thuộc Bộ Tư pháp (như: Cục đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm, Viện khoa học pháp lý , Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Vụ Hợp tác quốc tế) và đông đảo các đại biểu đến từ các quan có liên quan, bao gồm: Văn phòng Chính phủ, Văn phòng Quốc hội, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng, Bộ Giao thông vận tải, Ngân hàng Nhà nước; các chuyên gia, các nhà nghiên cứu giảng dạy tại trường Đại học Luật Hà Nội, Khoa luật trường Đại học quốc gia Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh cùng đại diện các tổ chức tín dụng, các tổ chức hành nghề công chứng, Hiệp hội ngân hàng, Liên đoàn Luật sư, VCCI, VAMC…
Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Phạm Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm - Bộ Tư pháp cho biết thiết chế đăng ký tài sản có ý nghĩa quan trọng trong việc công khai, minh bạch hóa thông tin về tình trạng pháp lý của tài sản, gắn liền với quyền dân sự của mỗi cá nhân, tổ chức khi xác lập, thực hiện quyền sở hữu và các quyền khác đối với tài sản. Trong những năm vừa qua, Việt Nam đã có những cố gắng trong việc xây dựng pháp luật về đăng ký tài sản. Tuy nhiên, nội dung đăng ký tài sản hiện đang được quy định trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau như: Bộ luật Dân sự năm 2005 (nay là Bộ luật Dân sự năm 2015); các Luật Đất đai, Luật Nhà ở được ban hành qua các thời kỳ (nay là Luật Đất đai năm 2013, Luật Nhà ở năm 2014), Bộ luật Hàng hải năm 2005, Luật Hàng không dân dụng Việt Nam năm 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2014), Luật Giao thông đường bộ năm 2008, Luật Hàng không dân dụng Việt Nam, Bộ luật Hàng hải và các văn bản hướng dẫn thi hành luật có liên quan. Do đăng ký mỗi loại tài sản được nhìn nhận dưới một góc độ khác nhau và phân tách theo chức năng, thẩm quyền quản lý nhà nước của bộ, ngành quản lý tài sản đó nên pháp luật hiện hành còn thiếu tính thống nhất và thiếu nguyên tắc pháp lý chung nhất về đăng ký tài sản.
Với mục tiêu xây dựng một đạo luật chung điều chỉnh về đăng ký tài sản, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của pháp luật; công khai và minh bạch tình trạng pháp lý của tài sản; thiết lập một mô hình đăng ký hiện đại, Bộ Tư pháp đang phối hợp với các Bộ, ngành triển khai các hoạt động nghiên cứu đề xuất xây dựng Luật Đăng ký tài sản. Trong bối cảnh đó, việc JICA và Bộ Tư pháp Nhật Bản quan tâm, hỗ trợ Việt Nam trong việc xây dựng dự thảo Luật đăng ký tài sản có ý nghĩa hết sức quan trọng.
Đại diện cho phía Nhật Bản, ông Naoki Kakioka, Phó Trưởng đại diện Văn phòng JICA Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thống nhất và xây dựng Luật đăng ký tài sản Việt Nam. Theo ông Naoki Kakioka, kể từ ngày 01/7/2017, Bộ Luật dân sự Việt Nam năm 2015 sẽ được đưa vào thực thi trên thực tế. Theo đó, các chế định liên quan của Bộ Luật dân sự năm 2015 trong đó có chế định đăng ký tài sản cũng cần được hoàn thiện. Trên tinh thần đó, buổi hội thảo này được tổ chức nhằm trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm lập pháp của Nhật Bản trong lĩnh vực đăng ký tài sản, khuyến nghị xây dựng Luật đăng ký tài sản tại Việt Nam. Ông Naoki Kakioka bày tỏ hi vọng trong thời gian sắp tới, cùng với những chia sẻ, đóng góp từ phía Nhật Bản, Việt Nam sẽ sớm tổng hợp và đề ra những chủ trương và định hướng trong việc xây dựng Luật Đăng ký tài sản.
Sau phần khai mạc, Hội thảo đã nghe các tham luận của ông Katsumi Arai, nguyên Cục trưởng Cục các vấn đề pháp lý khu vực Yokohama, Bộ Tư pháp Nhật Bản về ý nghĩa kinh tế và pháp lý của Luật đăng ký tải sản, kinh nghiệm của Nhật Bản về hệ thống đăng ký bất động sản và tham luận của Giáo dư Hiroshi Matsuo, giảng viên Khoa Luật trường Đại học Keio, Nhật Bản về ý nghĩa pháp lý của Luật đăng ký tài sản, xét từ quan điểm của pháp luật so sánh và quan điểm của Bộ luật dân sự Việt Nam năm 2015.
Trong bài trình bày của mình, ông Arai cho biết, Luật đăng ký của Nhật Bản là Luật đầu tiên được xây dựng ở Nhật Bản, trước cả Bộ luật dân sự, Bộ luật Hình sự... Luật đăng ký Nhật Bản có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 02 năm Meiji 20 (Năm 1887), tính đến nay, Luật này đã có hiệu lực thi hành hơn 130 năm. Ở Nhật Bản, nhờ có hệ thống đăng ký tài sản phát triển nên bất kỳ cơ quan, tổ chức hay cá nhân nào, vào bất kỳ thời điểm nào đều có thể tra cứu được các thông tin liên quan đến tài sản trên toàn lãnh thổ Nhật Bản. Sự hoàn thiện và phát triển của hệ thống đăng ký tài sản cho phép mọi người dân Nhật Bản hoàn toàn có thể an tâm thực hiện các giao dịch liên quan đến tài sản như cầm cố, thế chấp, đặt cọc, ký cược, ký quỹ, bảo lãnh...
Chia sẻ kinh nghiệm về hệ thống đăng ký bất động sản, đại diện đến từ Bộ Tư pháp Nhật Bản nhấn mạnh việc đăng ký bất động sản nhằm quản lý tốt hơn thông tin về lãnh thổ, xác định rõ vị trí, kế hoạch sử dụng, tình trạng sử dụng, diện tích, người sử dụng, người sở hữu, giá đất, giá mua bán, thuế.. của bất động sản; điều kiện cơ bản nhất của đăng ký tài sản chính là tính minh bạch, sự công khai với những cấp quyền thông tin khác nhau, từ đó tránh được những rủi ro trong giao dịch dân sự nói chung và giao dịch dân sự bảo đảm nói riêng. Ngoài những vấn đề trên, tại hội thảo, các chuyên gia Nhật Bản còn chia sẻ quá trình xây dựng và phát triển của Luật Đăng ký tài sản, những loại tài sản nào nên đăng ký, ứng dụng công nghệ thông tin trong thủ tục đăng ký, sổ đăng ký tài sản, đến quyền đối kháng của bên thứ 3 trong giao dịch có đăng ký… để Việt Nam nghiên cứu và tham khảo thêm.
Đề xuất về một số nội dung đưa vào trong dự thảo Luật Đăng ký tài sản của Việt Nam sắp tới, nhiều ý kiến cho rằng cần quy định rõ về phương pháp sổ đăng ký; các thông tin liên quan tới tài sản đăng ký, quyền lợi và sự biến động quyền lợi của tài sản đăng ký; thủ tục đăng ký, các giấy tờ cần thiết để yêu cầu đăng ký, phương pháp công bố đăng ký…
Trên cơ sở các ý kiến trao đổi và thảo luận của các chuyên gia, các đại biểu tham dự, Bộ Tư pháp thu thập các thông tin đầu vào phục vụ quá trình nghiên cứu, tổng kết, rà soát hệ thống pháp luật, đánh giá tác động chính sách và hoàn thiện Báo cáo định hướng trong xây dựng dự án Luật Đăng ký tài sản trình Thủ tướng Chính phủ trong thời gian sắp tới.
Lê Thị Hiên
Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tư pháp.