Dự án được triển khai thực hiện từ tháng 8/2020 đến tháng 8/2021 tại 20 xã của huyện Ba Vì, TP. Hà Nội với mục tiêu chính giúp phụ nữ, người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và trẻ em gái đến tuổi lao động tiếp cận pháp luật hiệu quả đặc biệt được tư vấn pháp luật, hỗ trợ pháp lý các vấn đề liên quan đến quyền ký kết hợp đồng lao động, các tranh chấp/mâu thuẫn/xung đột trong quá trình thực thi hợp đồng lao động cũng như các vấn đề khác liên quan đến Luật lao động.
Để có cái nhìn khái quát và chính xác hơn về thực trạng hiểu biết của phụ nữ, người nghèo, người dân tộc thiểu số và trẻ em gái về quyền ký kết hợp đồng lao động, các điều, khoản cơ bản của một hợp đồng lao động, giải quyết tranh chấp lao động và thu thập thông tin cơ bản ban đầu, dự án sẽ triển khai khảo sát tại 10 xã tham gia dự án và phỏng vấn một số doanh nghiệp của huyện Ba Vì. Cuộc khảo sát nhằm (i) tìm hiểu hiểu biết và nhu cầu về quyền ký kết hợp đồng lao động của người lao động (ii) tìm hiểu thực trạng việc triển khai hợp đồng lao động giữa người lao động với một số doanh nghiệp tại địa phương (iii) góp ý/điều chỉnh hợp đồng lao động nhằm bảo vệ được quyền lợi của người lao động và góp ý/khuyến nghị chính sách. Đối tượng khảo sát bao gồm (i) người lao động đang thực hiện hợp đồng lao động hoặc lao động không có hợp đồng (ii) nhóm lao động tiềm năng chuẩn bị bước vào thị trường lao động (iii) một số doanh nghiệp tại địa bàn huyện Ba Vì. Kết quả khảo sát này phục vụ cho việc xây dựng nội dung tập huấn, tư vấn pháp luật, truyền thông cho người dân một cách phù hợp. Khảo sát áp dụng phương pháp tiếp cận có sự tham gia. Phương pháp khảo sát bao gồm: khảo sát định lượng và phỏng vấn.
Kết quả chính của khảo sát:
- Đối với khảo sát tại 10 xã: các nhóm đối tượng được khảo sát đã có đã có hiểu biết về quyền ký kết hợp đồng lao động, các nội dung cơ bản của hợp đồng lao động, các quy định đối với lao động là nữ giới, lao động là người chưa thành niên (có 178/213 người chiếm 84% trả lời người lao động có quyền ký kết hợp đồng lao động với chủ sử dụng lao động). Tuy nhiên nhận thức còn chưa được đầy đủ nhất là (i) các quy định của luật lao động đối với lao động là nữ (có 60/151 phụ nữ chiếm 40% và nam giới chiếm 45%không biết phụ nữ sẽ không bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trong trường hợp kết hôn, riêng nam giới chiếm 45%) (ii) lao động là người chưa thành niên (có156/213 người chiếm 73% trả lời không biết thời gian làm việc của người đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi là không được qúa bao nhiêu giờ trong 01 ngày và bao nhiêu giờ trong 01 tuần) (iii) quy định đối với thời gian thử việc(có 163/213 người chiếm 77%không biết thời gian thử việc đối với lao động công việc có chức danh nghề nghiệp cần trình độ chuyên môn, kỹ thuật trung cấp, công nhân kỹ thuật, nhân viên nghiệp vụ) (iv) lương thử việc (có136/213 người chiếm 64%trả lời không biết phần trăm mức lương thử việc(v) trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp lao động.
- Đối với nhóm đã tham gia vào thị trường lao động thấy rằng cả người lao động và người sử dụng lao động đều đã thực hiện đúng các quy định trong hợp đồng. Tuy nhiên có một số điều khoản quan trọng trong hợp đồng lao động như tiền lương, thưởng, thời gian làm việc, bồi dưỡng nâng cao tay nghề chỉ quy định chung chung không ghi cụ thể, có thể ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động
- Đối với phỏng vấn nhóm quản lý lao động tại 8 doanh nghiệp với 17 người tham gia thấy rằng đa số các doanh nghiệp đã tuân thủ và thực hiện đầy đủ các quy định của luật lao động, một số các quy định về thời điểm đóng bảo hiểm, thời gian thử việc chưa tuân thủ đầy đủ.
- Đối với nhu cầu tìm hiểu pháp luật có 152/213 người chiếm 71%chưa được dự hội nghị tập huấn hoặc được tuyên truyền, tư vấn về pháp luật lao độngvà có 177/183 người chiếm 97%đề xuất hình thức phổ biến pháp luật nhằm nâng cao nhận thức của người dân là tập huấn và tuyên truyền, tư vấn pháp luật.
KẾT QUẢ KHẢO SÁT
I.Thông tin người tham gia khảo sát
Có 213 người tham gia trả lời phiếu khảo sát tất cả đều sinh sống tại các xã của huyện Ba Vì.
Về độ tuổi: Tất cả người tham gia khảo sát đều trong độ tuổi lao động, tuổi trung bình của người trả lời là 33 tuổi, người trả lời ít tuổi nhất là 15 và cao tuổi nhất là 58 tuổi (nam giới). Độ tuổi từ 15 – 18 là 36 người; độ tuổi từ 18 – 30 là 49; độ tuổi từ 31-40 tuổi là 78; độ tuổi 41 – 50 là 42 người và độ tuổi từ 51 đến 60 là 8 người.
Ghi chú: số người được khảo sát là: 213 người
Về thành phần dân tộc: dân tộc Kinh là 143 người, dân tộc Mường là 46, dân tộc Dao 19, dân tộc khác: 5.
Ghi chú: số người được khảo sát là: 213 người
Về thu nhập hộ gia đình: số người được khảo sát thuộc diện hộ nghèo là 10 người, cận nghèo là 25 người, hộ trung bình là 168 người, hộ khác là 10 người.
Về giới tính: Có 62 nam và 151 nữ tham gia khảo sát. Dự án này có ít nhất 70% số người là nữ giới tham gia nên khi khảo sát tỷ lệ này là 71% nữ giới.
Ghi chú: số người được khảo sát là: 213 người
Về trình độ học vấn:
(số người)
| 1. Mù chữ |
0 |
| 2. Không đi học |
2 |
| 3. Chưa học hết tiểu học |
5 |
| 4. Tiểu học |
13 |
| 5. Trung học cơ sở |
62 |
| 6. Trung học phổ thông |
109 |
| 7. Trung cấp |
4 |
| 8. Cao đẳng |
10 |
| 9. Đại học/ trên đại học |
8 |
Ghi chú: số người được khảo sát là: 213 người
Về nghề nghiệp: tham gia khảo sát có 50 người là công nhân/nhân viên đang làm việc tại các công ty, doanh nghiệp; có 45 người đã ký kết hợp đồng lao động, có 05 người không ký kết, có 163 người là không có việc làm, làm việc tự do, làm ruộng, làm may tại gia đình. Huyện Ba Vì không có khu công nghiệp, do đó số người trong độ tuổi lao động muốn có việc làm phải đi ra ngoài địa phương mới tìm được việc làm.
Ghi chú: số người được khảo sát là: 213 người
Qua khảo sát số người lao động đang làm việc tại công ty khi được hỏi công ty thực hiện có đúng hợp đồng lao động không: trong số 45 người làm công ăn lương, có ký kết hợp đồng lao động thì 43 người trả lời là thực hiện đúng, có 01 người trả lời là không thực hiện đúng và 01 người là không biết. Điều này cũng phù hợp khi phỏng vấn sâu nhóm quản lý lao động tại các doanh nghiệp, nhóm quản lý lao động cho rằng các doanh nghiệp thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật và hợp đồng; chỉ có 03 người muốn chỉnh sửa hợp đồng theo đó muốn công ty ký hợp đồng lao động không xác định thời hạn, tăng lương và hỗ trợ bảo hiểm y tế. Đa số họ không nhớ những điều khoản nào bảo vệ/không bảo vệ quyền lợi người lao động trong hợp đồng lao động mà họ đã ký.
Nếu đi làm có muốn ký hợp đồng lao động không: 201 người muốn ký, chỉ có 12 người không muốn ký vì không muốn ràng buộc thích sự tự do.
Ghi chú: số người được khảo sát là: 213 người
Kết luận
Phụ nữ, người nghèo, người dân tộc thiểu số và trẻ em gái đến tuổi lao động đã có hiểu biết về các quyền cơ bản của luật lao động, về tầm quan trọng khi ký kết hợp đồng lao động cũng như các quy định của pháp luật về lao động nữ và lao động chưa thành niên. Tuy nhiên nhận thức còn chưa được đầy đủ nhất là (i) các quy định của luật lao động đối với lao động là nữ (có 60/151 phụ nữ chiếm 40% và nam giới chiếm 45%không biết phụ nữ sẽ không bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trong trường hợp kết hôn, riêng nam giới chiếm 45%) (ii) lao động là người chưa thành niên (có156/213 người chiếm 73% trả lời không biết thời gian làm việc của người đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi là không được qúa bao nhiêu giờ trong 01 ngày và bao nhiêu giờ trong 01 tuần) (iii) quy định đối với thời gian thử việc(có 163/213 người chiếm 77%không biết thời gian thử việc đối với lao động công việc có chức danh nghề nghiệp cần trình độ chuyên môn, kỹ thuật trung cấp, công nhân kỹ thuật, nhân viên nghiệp vụ) (iv) lương thử việc (có136/213 người chiếm 64%trả lời không biết phần trăm mức lương thử việc(v) trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp lao động.Phần lớn họ chưa bao giờ đượcdự hội nghị tập huấn hoặc được tuyên truyền, tư vấn về pháp luật lao động. Các kiến thức về pháp luật lao động mà họ có được chủ yếu là tự tìm hiểu có thể là họ hiểu đúng và cũng có thể hiểu sai, do đó có những quy định bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp khi đi lao động nhưng họ không biết.
Đối với nhóm đã tham gia vào thị trường lao động thấy rằng cả người lao động và người sử dụng lao động đều đã thực hiện đúng các quy định trong hợp đồng. Tuy nhiên có một số điều khoản quan trọng trong hợp đồng lao động như tiền lương, thưởng, thời gian làm việc, bồi dưỡng nâng cao tay nghề chỉ quy định chung chung không ghi cụ thể, có thể ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động
Đối với phỏng vấn nhóm quản lý lao động tại 8 doanh nghiệp với 17 người tham gia thấy rằng đa số các doanh nghiệp đã tuân thủ và thực hiện đầy đủ các quy định của luật lao động, một số các quy định về thời điểm đóng bảo hiểm, thời gian thử việc chưa tuân thủ đầy đủ.
Đối với nhu cầu tìm hiểu pháp luật có 152/213 người chiếm 71% chưa được dự hội nghị tập huấn hoặc được tuyên truyền, tư vấn về pháp luật lao độngvà có 177/183 người chiếm 97% đề xuất hình thức phổ biến pháp luật nhằm nâng cao nhận thức của người dân là tập huấn và tuyên truyền, tư vấn pháp luật