Chuyển đổi số trong cung cấp dịch vụ công của Bộ Tư pháp - Thực trạng, định hướng và giải pháp

1. Các yêu cầu về tỷ lệ thực hiện dịch vụ công trực tuyến
1.1. Dịch vụ công trực tuyến được quy định tại Nghị định số 42/2022/NĐ-CP ngày 24/6/2022 của Chính phủ quy định về việc cung cấp thông tin và dịch vụ công trực tuyến của cơ quan nhà nước trên môi trường mạng[1]. Thời gian qua, việc thực hiện dịch vụ công trực tuyến ngày càng được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đặc biệt quan tâm. Việc cung cấp các dịch vụ công trực tuyến được xem là khâu quan trọng trong tiến trình cải cách hành chính và triển khai Chính phủ điện tử, với mục tiêu đặt người dân, doanh nghiệp là trung tâm, hướng đến mục tiêu mang lại sự thuận lợi tối đa cho người dân, doanh nghiệp.
Tại Nghị quyết của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước những năm gần đây đều giao chỉ tiêu về tỷ lệ tích hợp, cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 của các bộ, ngành, địa phương trên Cổng Dịch vụ công quốc gia (theo Nghị định số 42/2022/NĐ-CP ngày 24/6/2022 của Chính phủ quy định về việc cung cấp thông tin và dịch vụ công trực tuyến của cơ quan nhà nước trên môi trường mạng nay là dịch vụ công trực tuyến toàn trình và dịch vụ công trực tuyến một phần):
(i) Tại Nghị quyết số 01/NQ-CP năm 2020: Chính phủ yêu cầu tỷ lệ tích hợp, cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 của các bộ, ngành, địa phương trên Cổng Dịch vụ công quốc gia là 30%;
(ii) Tại Nghị quyết số 01/NQ-CP năm 2021: Chính phủ yêu cầu tỷ lệ cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 trên tổng số TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết của các bộ, ngành, địa phương lên Cổng Dịch vụ công quốc gia tăng thêm 20% so với năm 2020;
(iii) Tại Nghị quyết số 01/NQ-CP năm 2022: Chính phủ yêu cầu tỷ lệ cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 trên tổng số TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết của các bộ, ngành, địa phương lên Cổng Dịch vụ công quốc gia tăng thêm so với năm 2021 là 20%.
Tại Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương: “Tích hợp, cung cấp 100% các dịch vụ công trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công quốc gia trong năm 2022”.
(iv) Tại Nghị quyết số 01/NQ-CP năm 2023: Chính phủ yêu cầu tỷ lệ cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình trên tổng số TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết của các bộ, ngành, địa phương lên Cổng Dịch vụ công quốc gia đạt 40%.
1.2. Thực tế cho thấy, việc tiếp nhận, trả kết quả giải quyết TTHC thông qua dịch vụ công trực tuyến mang lại nhiều lợi ích thiết thực, tạo điều kiện thuận lợi, tiết kiệm thời gian đi lại cho người dân, doanh nghiệp khi có nhu cầu giải quyết TTHC, giúp giảm thời gian gửi, nhận hồ sơ, giảm công sức, tăng hiệu quả kinh tế. Đồng thời, giảm áp lực giấy tờ, công việc cho cơ quan quản lý Nhà nước, tăng tính minh bạch trong giải quyết TTHC, được người dân, doanh nghiệp đồng tình ủng hộ. Sử dụng dịch vụ công trực tuyến, người dân, doanh nghiệp có thể nộp hồ sơ, nhận kết quả giải quyết TTHC bất cứ thời điểm nào trong ngày, ở địa điểm có kết nối Internet. Người dân, doanh nghiệp khi thực hiện dịch vụ công trực tuyến còn được cung cấp kịp thời, chính xác thông tin về trạng thái xử lý hồ sơ giải quyết TTHC.
Với mục tiêu cải thiện số lượng hồ sơ tiếp nhận và giải quyết hồ sơ thông qua dịch vụ công trực tuyến, đồng thời, từng bước xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, thời gian qua, Bộ Tư pháp đã chú trọng thực hiện các giải pháp nhằm đẩy mạnh triển khai dịch vụ công trực tuyến đến với người dân, doanh nghiệp.
2. Tình hình cung cấp dịch vụ công trực tuyến tại Bộ Tư pháp
2.1. Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030, ngày 28/01/2022 Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ký Quyết định số 149/QĐ-BTP ban hành kế hoạch hành động thực hiện Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030.
Ngày 09/3/2022, tại buổi làm việc với các đơn vị về tình hình thực hiện Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030, Bộ trưởng Lê Thành Long chỉ đạo “... tập trung nguồn lực để tích hợp, cung cấp 100% các dịch vụ công trực tuyến trên Cổng dịch vụ công quốc gia trong năm 2022” (Thông báo số 36/TB-BTP ngày 11/03/2022 của Bộ Tư pháp).
Để hoàn thành mục tiêu “Tích hợp, cung cấp 100% các dịch vụ công trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công quốc gia trong năm 2022”, trong thời gian qua, Bộ Tư pháp đã đề ra nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ công trực tuyến, như: thường xuyên rà soát, thực hiện tái cấu trúc quy trình, hoàn thiện các tính năng kỹ thuật, tổ chức nhiều cuộc làm việc để bàn giải pháp nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ công trực tuyến, cũng như giải pháp để kết nối các dịch vụ công của Bộ Tư pháp với Cổng Dịch vụ công quốc gia...
Kết quả, tính từ đầu năm 2023 đến nay, Bộ Tư pháp đã kết nối thêm 02 dịch vụ công của Bộ với Cổng Dịch vụ công quốc gia. Đến nay, Bộ đã kết nối 52/69 dịch vụ công của Bộ với Cổng Dịch vụ công quốc gia. Hiện tại, Bộ Tư pháp đang thực hiện quy trình kiểm thử để kết nối 06 dịch vụ công thuộc lĩnh vực đăng ký biện pháp bảo đảm với Cổng Dịch vụ công quốc gia (năm 2022 đã kết nối thành công 07 dịch vụ công thuộc lĩnh vực này nhưng hiện các TTHC lĩnh vực này được công bố lại tại Quyết định số 2546/QĐ-BTP ngày 26/12/2022 về việc công bố thủ tục hành chính mới ban hành, thủ tục hành chính bị bãi bỏ trong lĩnh vực đăng ký biện pháp bảo đảm thuộc phạm vi chức năng quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp). Đối với 11 thủ tục hành chính còn lại (thuộc lĩnh vực luật sư, thừa phát lại, công chứng) hiện nay đang trong quá trình sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, trong đó sẽ xác định rõ 11 thủ tục hành chính này sẽ do 1 cơ quan (Bộ Tư pháp hoặc địa phương) thực hiện tiếp nhận, giải quyết và trả kết quả. Ngày 30/12/2022, Văn phòng Bộ đã tham mưu lãnh đạo Bộ ban hành Công văn số 5291/BTP-VP gửi Văn phòng Chính phủ đề xuất không tính 11 thủ tục hành chính này vào chỉ tiêu phải thực hiện kết nối trong thời gian tới.
2.2. Với mục tiêu đổi mới việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết TTHC theo hướng gắn với số hóa và sử dụng kết quả số hóa hồ sơ, giấy tờ, kết quả giải quyết TTHC nhằm nâng cao chất lượng phục vụ, góp phần đáp ứng tốt nhất các yêu cầu của tổ chức, cá nhân trong các lĩnh vực công tác thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp, ngày 25/10/2022, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ban hành Quyết định số 2097/QĐ-BTP phê duyệt Đề án đổi mới việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết TTHC tại Bộ Tư pháp. Theo Quyết định này, việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết TTHC tại Bộ Tư pháp có nhiều đổi mới như: Việc tiếp nhận, trả kết quả giải quyết TTHC trực tuyến; tổ chức quản lý, kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ việc đơn giản hoá trong chuẩn bị, tiếp nhận, giải quyết hồ sơ TTHC theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông; Hoạt động tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả giải quyết TTHC theo hướng gắn với số hóa và tái sử dụng kết quả số hóa hồ sơ, giấy tờ, kết quả giải quyết TTHC với quá trình tiếp nhận, giải quyết TTHC; Việc giám sát, đánh giá chất lượng giải quyết TTHC theo thời gian thực trên cơ sở ứng dụng công nghệ mới. Về mô hình tổ chức: tiếp tục duy trì Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả tại các đơn vị giải quyết TTHC đã thành lập (bao gồm: Cục Bổ trợ tư pháp, Cục Con nuôi, Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia, Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm), đồng thời, thành lập mới Bộ phận một cửa tại 03 đơn vị: Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế; Cục Bồi thường nhà nước; Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực.
Thực hiện nhiệm vụ được giao, các đơn vị giải quyết TTHC thuộc Bộ đã đẩy mạnh việc giải quyết TTHC theo hướng gắn với số hóa và sử dụng kết quả số hóa hồ sơ, giấy tờ, kết quả giải quyết TTHC và đã đạt được nhiều đánh giá tích cực, như: Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm[2]; Trung tâm lý lịch tư pháp quốc gia … Cục Công nghệ thông tin đã triển khai đăng ký cấp chứng thư số cho các đơn vị giải quyết TTHC của Bộ theo hướng dẫn của Ban Cơ yếu Chính phủ, đến nay đã cung cấp chứng thư số cho Bộ phận một cửa của 04 đơn vị thuộc Bộ là: Cục Bồi thường nhà nước (01), Cục Bổ trợ tư pháp (07), Cục Con nuôi (01), Trung tâm Lý lịch tư pháp (03).
Bên cạnh đó, để bảo đảm việc quản lý, vận hành Hệ thống thống thông tin giải quyết TTHC của Bộ Tư pháp được thông suốt, thống nhất, hiệu quả, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ký Quyết định số 2155/QĐ-BTP ngày 03/11/2022 ban hành Quy chế quản lý, vận hành, khai thác Hệ thống thông tin giải quyết TTHC của Bộ Tư pháp.
Để tiếp tục phục vụ tốt hơn cho người dân, doanh nghiệp, theo yêu cầu chung của Chính phủ, Cục Công nghệ thông tin (Bộ Tư pháp) đã bổ sung một số tính năng của Hệ thống thông tin giải quyết TTHC của Bộ Tư pháp (trên cơ sở hợp nhất Cổng Dịch vụ công, Hệ thống thông tin một cửa điện tử của Bộ Tư pháp), thực hiện kết nối, chia sẻ dữ liệu với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và phối hợp với Văn phòng Bộ tổ chức hướng dẫn triển khai Hệ thống thông tin giải quyết TTHC của Bộ Tư pháp cho các đơn vị giải quyết TTHC thuộc Bộ vào ngày 30/11/2022.
3. Giải pháp nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ công của Bộ Tư pháp trong thời gian tới
Để nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ công của Bộ Tư pháp trong thời gian tới, chúng tôi đề xuất một số giải pháp như sau:
- Quán triệt, nhận thức sâu sắc trong thực hiện chuyển đổi số nói chung, chuyển đổi số trong cung cấp dịch vụ công của Bộ Tư pháp nói riêng. Chỉ thực sự quyết tâm, kiên trì thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ thì mới mang lại hiệu quả đối với công việc khó khăn này.
- Văn phòng Bộ, Cục Công nghệ thông tin và các đơn vị thực hiện TTHC tại Bộ phối hợp chặt chẽ, hiệu quả trong việc tái cấu trúc các quy trình dịch vụ, kiểm thử để kết nối các dịch vụ công trực tuyến còn lại lên Cổng Dịch vụ công quốc gia (riêng các dịch vụ có tính đặc thù, cần phải sửa đổi VBQPPL thì có báo cáo với Lãnh đạo Bộ và cơ quan có thẩm quyền).
- Nghiên cứu, đề ra mục tiêu, giải pháp để nâng cao tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến phát sinh hồ sơ trực tuyến và tỷ lệ hồ sơ xử lý trực tuyến như: Tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến phát sinh hồ sơ trực tuyến và tỷ lệ hồ sơ xử lý trực tuyến theo năm; khuyến khích người dân, doanh nghiệp sử dụng dịch vụ công trực tuyến như giảm thời gian xử lý hồ sơ; giảm lệ phí thực hiện dịch vụ công trực tuyến; tăng cường công tác tuyên truyền để người dân, doanh nghiệp biết, lựa chọn sử dụng dịch vụ công trực tuyến do đơn vị cung cấp …
- Tiếp tục quan tâm, thực hiện kết nối, khai thác dữ liệu hiệu quả từ các cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu dùng chung của bộ và các hệ thống thông tin có phạm vi quy mô từ Trung ương tới địa phương đã sẵn sàng để giảm thiểu giấy tờ cho người dân và doanh nghiệp, hướng tới người dân, doanh nghiệp chỉ phải cung cấp dữ liệu một lần cho cơ quan nhà nước khi thực hiện dịch vụ công trực tuyến.
- Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nhân lực thực hiện các công việc liên quan đến cung cấp dịch vụ công trực tuyến; đồng thời quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị đáp ứng các yêu cầu về chuyển đổi số.
- Thực hiện kết nối toàn diện, triệt để Hệ thống thông tin giải quyết TTHC của Bộ với Hệ thống giám sát, đo lường mức độ cung cấp và sử dụng dịch vụ Chính phủ số của Bộ Thông tin và Truyền thông để thực hiện đo lường, đánh giá, theo dõi, quản lý việc cung cấp và hiệu quả sử dụng dịch vụ công trực tuyến của các cơ quan nhà nước; từ đó, cải tiến chất lượng và hiệu quả cung cấp, sử dụng dịch vụ công trực tuyến.