Đánh giá hiệu quả Dự án “Thúc đẩy tiếp cận công lý về hôn nhân và gia đình, bình đẳng giới và phòng chống bạo lực gia đình cùng cộng đồng người nghèo và dân tộc thiểu số tại Quảng Bình”

Dự án “Thúc đẩy tiếp cận công lý về hôn nhân và gia đình, bình đẳng giới và phòng chống bạo lực gia đình cùng cộng đồng người nghèo và dân tộc thiểu số tại Quảng Bình” là một trong 14 sáng kiến tư pháp được Quỹ Thúc đẩy sáng kiến tư pháp (JIFF) tài trợ lần thứ nhất. Dự án được thực hiện bởi Quỹ Phát triển Nông thôn và Giảm nghèo huyện Quảng Ninh (RDPR) từ tháng 6/2019 đến tháng 10/2020 tại các xã Trường Sơn, Trường Xuân huyện Quảng Ninh và xã Ngân Thủy, Kim Thủy và Lâm Thủy huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Bình.
Mục đích dự án là giảm ít nhất 30% vụ bạo lực trên cơ sở giới và vụ việc vi phạm luật HN-GD với phụ nữ DTTS. Dự án được thực hiện với các mục tiêu cụ thể sau:

1. Hình thành được Ban vận động thúc đẩy thành lập tổ chức tư vấn pháp luật tự nguyện được ra đời có đủ năng lực với ít nhất 5 TVV-PL, 15 CTV trợ giúp pháp lý và 25 TNV ở cộng đồng.
2. Ít nhất 80% phụ nữ và trẻ em gái (từ 15 -55 tuổi) DTTS có nhận thức và biết xử lý tình huống BLGD, bất bình đẳng giới, và vi phạm luật HN-GD theo pháp luật.
3. Trợ giúp được ít nhất 95% vụ việc BLGD, vi phạm luật với phụ nữ, trẻ em gái DTTS khi được phát hiện.
4. Tư liệu hóa và phổ biến bài học kinh nghiệm về thúc đẩy BDG và phòng chống bạo lực trên cơ sở giới, HN-GD.

Đợt đánh giá dự án này được nhóm đánh giá dự án độc lập thực hiện từ ngày 30 tháng 10 đến ngày 4 tháng 11 năm 2020 nhằm cung cấp các nhận xét độc lập cho các nhà quản lý của tổ chức RDPR về (1) Xác định hiệu quả tổng thể của việc thực hiện dự án theo 5 tiêu chí đánh giá (bao gồm tính phù hợp, hiệu suất, tính hiệu quả, tính bền vững và tác động); và (2) Xác định các lĩnh vực/hoạt động có thể cải tiến trong tương lai. RDPR mong muốn sử dụng các kết quả đánh giá này phục vụ công tác quản lý và củng cố năng lực chuyên môn trong hoạt động hỗ trợ cộng đồng cho thời gian tới.
Thiết kế đánh giá sử dụng là đánh giá trước dự án – sau dự án. Đánh giá sử dụng phương pháp dựa vào nguyên lý thay đổi (theory-based evaluation approach). Ngoài nghiên cứu các tài liệu thứ cấp, các công cụ thu thập dữ liệu chủ yếu có sự tham gia như phỏng vấn hộ bằng công cụ phỏng vấn bán cấu trúc, phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm.
Kết quả đánh giá cho thấy Dự án đã hoàn thành được mục tiêu đề ra. Cụ thể:
Mục tiêu 1: Dự án đã xây dựng được 5 mạng lưới tư vấn pháp luật cộng đồng với 47 thành viên tại 5 xã thực hiện dự án bao gồm Trường Sơn, Trường Xuân huyện Quảng Ninh, xã Kim Thuỷ, Ngân Thuỷ và Lâm Thuỷ huyện Lệ Thuỷ. Kiến thức và kỹ năng tư vấn của các thành viên đã có sự thay đổi tích cực thông qua việc tham gia các lớp tập huấn do dự án tổ chức. Các thành viên của mạng lưới đã chủ động thực hiện được các buổi truyền thông về Luật BĐG, Luật HNGĐ và Luật Phòng chống bạo lực gia đình cho người dân.
Mục tiêu 2: Dự án đã tổ chức 41 cuộc truyền thông cho người lớn, 10 cuộc truyền thông cho trẻ em cho tổng số 25 bản của 5 xã (chiếm 48.1% tổng số bản của các xã). Có 2.350 người tại 5 xã dự án (chiếm 13.8% tổng số dân số của 5 xã), trong đó có khoảng 74% nữ và trẻ em gái được tham gia các buổi truyền thông. Kết quả đánh giá cho thấy, 100% phụ nữ và trẻ em gái có nhận thức về bất bình đẳng giới trong sinh hoạt cộng đồng và trong gia đình, nhận diện được các hành vi bạo lực gia đình và các quy định xử lý các vấn đề về tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống
Mục tiêu 3: Dự án đã thực hiện trợ giúp pháp lý cho tổng số 427 người, đạt 109.45% só với mục tiêu. Trong đó có 330 người của 17 bản được trợ giúp qua 12 buổi trợ giúp pháp lý lưu động tổ chức tại bản. Có 97 người được trợ giúp pháp lý qua điện thoại và văn phòng luật sư.
Mục tiêu 4: Dự án đã xây dựng 3 Bộ tài liệu truyền thông về luật BĐG, Luật HNGD, Luật PC BLGD, Bộ tài liệu hướng dẫn Tư vấn pháp luật và TGPL ban đầu và Video về 3 chủ đề Bình đẳng giới, Hôn nhân gia đình, PC BLGĐ.
Tác động của dự án
Các hành vi bạo lực gia đình, vi phạm luật với phụ nữ có xu hướng giảm cả về số lượng và tần suất sau khi thực hiện dự án. Tỷ lệ người trả lời bảng hỏi có trải nghiệm bị hành hạ, ngược đãi, đánh đập giảm từ 17% trước khi thực hiện dự án xuống còn 3%; tỷ lệ người trả lời có trải nghiệm về việc bị lăng mạ, cố ý xúc phạm, chửi mắng giảm từ 58% xuống 24%; các hành vi bạo lực gia đình khác cũng có xu hướng giảm giữa trước và sau khi thực hiện dự án. Trong khoảng thời gian từ 9/2019 đến 9/2020, tất cả những người được phỏng vấn thỉnh thoảng mới gặp phải các hành vi bạo lực gia đình. Không còn trường hợp nào thường xuyên gặp phải các hành vi bạo lực gia đình như thời gian từ tháng 9 năm 2019 trở về trước.
 
Tính phù hợp của dự án
Kết quả đánh giá cho thấy, Dự án được thực hiện là phù hợp với Luật Trợ giúp Pháp lý 2017; Quyết định số 32/2016/QĐ-TTg ngày 08/8/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành chính sách TGPL cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện nghèo, xã nghèo, thôn, bản đặc biệt khó khăn giai đoạn 2016 - 2020 và hỗ trợ vụ việc tham gia tố tụng có tính chất phức tạp hoặc điển hình; chủ trương, chính sách của cấp uỷ, chính quyền địa phương và nhu cầu của người dân 5 xã thực hiện dự án.
Hiệu quả
Dự án đã đạt được các mục tiêu đề ra theo kế hoạch ban đầu đã minh chứng cho hiệu quả hoạt động của dự án. Dự án sẽ có hiệu quả cao hơn nữa nếu   huy động được sự tham gia của nam giới nhiều hơn vào trong các buổi truyền thông và tư vấn, trợ giúp pháp lýtại cộng đồng.
Hiệu suất
Dự án đã huy động sự tham gia tự nguyện của cán bộ địa phương và cán bộ cấp cơ sở như: trưởng bản, bí thư chi bộ, chi hội trưởng các hội như phụ nữ, đoàn thanh niên trong mạng lưới Tư vấn pháp lý cộng đồng. Việc tham gia với tinh thần tự nguyện của họ đã góp phần giảm bớt chi phí quản lý, chi phí gián tiếp trong quá trình thực hiện dự án. Về lâu dài các thành viên mạng lưới có thể phát huy kiến thức và kĩ năng học được từ dự án để phố biến truyền thông tới cộng đồng.
Các buổi truyền thông và tư vấn pháp luật tại cộng đồng được thực hiện với sự hỗ trợ, hợp tác của văn phòng luật sư Lý Hải, Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Quảng Bình. Điều này thể hiện rằng dự án đã sử dụng chuyên môn và kinh nghiệm địa phương, đồng thời tiết kiệm được một phần chi phí thực hiện dự án thay vì phải thuê chuyên gia bên ngoài.
Tính bền vững và khả năng nhân rộng
Dự án hoàn toàn phù hợp với Luật Trợ giúp pháp lý 2017, Quyết định số 32/2016/QĐ-TTg ngày 08/8/2016 của Thủ tướng Chính phủ và chủ trương và chính sách hiện hành của tỉnh về trợ giúp pháp lý, điều này sẽ thúc đẩy tính bền vững của dự án. Chính quyền cấp huyện và xã cam kết tiếp tục thực hiện các hoạt động nhằm thúc đẩy bình đẳng giới, giảm bạo lực trên cơ sở giới. Đội ngũ cán bộ liên quan ở cấp huyện, xã, thôn cho rằng họ đủ năng lực và tự tin để thực hiện truyền thông, tư vấn pháp luật về bình đăng giới, bạo lực gia đình cho người dân.Việc dự án tài liệu hóa các bài học, hướng dẫn này cũng là một yếu tố quan trọng đóng góp vào tính bền vững của dự án.
Dựa trên kết quả đánh giá, chúng tôi đề xuất một số khuyến nghị cụ thể với RDPR và chính quyền địa phương của các xã Lâm Thuỷ, Kim Thuỷ, Ngân Thuỷ huyện Lệ Thuỷ, xã Trường Sơn và Trường Xuân huyện Quảng Ninh nhằm tiếp tục duy trì và nhân rộng các kết quả của dự án như sau.
Đề xuất với RDPR

• Tổ chức các cuộc họp, hội thảo với từng xã chia sẻ lại kết quả dự án, xây dựng kế hoạch hoạt động sau khi dự án kết thúc cho 5 mạng lưới theo hướng kết hợp với các hoạt động, cuộc họp của Ban Tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật của xã.
• Xây dựng cơ chế phối hợp với Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Quảng Bình để tiếp tục hỗ trợ cho các thành viên tham gia mạng lưới được ưu tiên tham gia các buổi truyền thông, tập huấn xây dựng năng lực cho các công tác viên trợ giúp pháp lý nhà nước của tỉnh.
• Truyền thông và giới thiệu thông tin của Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Quảng Bình và thành viên của các mạng lưới tư vấn pháp luật cộng đồng.
• Huy động sự tham gia của nam giới trong các buổi truyền thông nói chung bằng một trong những cách là ghi rõ trong giấy mời là chỉ mời nam giới.
• Tổ chức thêm các buổi truyền thông và trợ giúp pháp lý cho các bản của 5 xã chưa có cơ hội tham gia các buổi truyền thông do dự án tổ chức.
• Tiếp tục truyền thông nhằm thay đổi nhận thức và hành vi bạo lực đối với trẻ em.

Đề xuất với chính quyền địa phương

• Tổ chức các cuộc họp, hội thảo với từng xã chia sẻ lại kết quả dự án, xây dựng kế hoạch hoạt động sau khi dự án kết thúc cho 5 mạng lưới theo hướng kết hợp với các hoạt động của Ban Tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật của xã.
• Cung cấp giới thiệu thông tin của Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Quảng Bình và thành viên của các mạng lưới tư vấn cộng đồng tới đông đảo người dân.
• Huy động sự tham gia của nam giới trong các buổi truyền thông nói chung, trong đó bao gồm các buổi tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Một cách là tổ chức các buổi truyền thông dành riêng chon nam giới.
• Tổ chức thêm các buổi truyền thông và trợ giúp pháp lý cho các bản chưa có cơ hội tham gia các buổi truyền thông do dự án tổ chức
• Tiếp tục truyền thông nhằm thay đổi nhận thức và hành vi bạo lực đối với trẻ em./.