Để việc thực hiện trợ giúp pháp lý được hiệu quả, người trợ giúp pháp lý phải lưu ý một số kỹ năng sau:
1. Kỹ năng xây dựng tài liệu
Để cho buổi truyền thông đạt hiệu quả, phù hợp với bà con địa phương thì cán bộ cộng đồng cần sưu tầm các thông tin, tài liệu, câu chuyện, dẫn chứng chứng minh, minh họa để bà con dễ hiểu, dễ hình dung. Các tài liệu này có thể là các văn bản pháp luật, các bài báo, bài nghiên cứu, các bản tin, chương trình, phóng sự, video, clips… Khi xây dựng tài liệu cần lưu ý lựa chọn các vấn đề cần thiết, nội dung chính, ngắn gọn súc tích. Để thu hút người nghe, toàn bộ các phần trong bài nói chuyện phải có mối quan hệ với nhau. Ví dụ, từ quy định ở trong văn bản quy phạm pháp luật thì liên hệ với thực tế quyền và nghĩa vụ của bà con là gì hoặc họ cần làm gì để được hưởng các quyền, lợi ích hợp pháp theo quy định.
Khi xây dựng tài liệu, cán bộ cộng đồng cần chú ý xác định các yêu cầu sau để xây dựng tài liệu cho phù hợp và bảo đảm chất lượng:
- Xác định đối tượng cần thông tin, truyền thông: việc tìm hiểu, đánh giá, xác định rõ đối tượng tham gia sẽ giúp cho cán bộ cộng đồng chuẩn bị đủ tài liệu và xây dựng nội dung phù hợp với người nghe.;
Xác định và tìm hiểu đối tượng truyền thông qua các yếu tố như:
- Số lượng người tham gia: để chuẩn bị địa điểm, phòng, bàn ghế, loa đài...;
- Thành phần (công nhân, nông dân, trẻ em, học sinh, thanh niên, phụ nữ, …);
- Dân tộc (có người dân tộc thiểu số không, dân tộc gì, họ có hiểu tiếng phổ thông không, có cần phiên dịch không để thuê hoặc nhờ phiên dịch…);
- Trình độ văn hoá (với những người dân có trình độ văn hóa thấp thì cần xây dựng tài liệu ngắn gọn, dùng từ dễ hiểu, nếu có video hoặc hình ảnh minh họa thì càng tốt);
- Phong tục tập quán của địa phương (ví dụ có phong tục tập quán du canh du cư ở một số vùng trước đây; đốt rẫy làm nương; bắt vợ…);
- Tình hình thực hiện pháp luật ở cơ sở; ý thức thực hiện pháp luật và nhu cầu tìm hiểu pháp luật. (ví dụ người dân ở địa phương này có ý thức thực hiện pháp luật tốt hơn địa phương khác; ở vùng này đang nổi lên vấn đề đất đai, tảo hôn, ly hôn và chia tài sản…).
(ii)
Nội dung tài liệu:
- Tập trung vào các vấn đề thiết yếu, thường gặp trong đời sống hàng ngày, được nhiều người quan tâm; ví dụ quyền sử dụng đất; chia thừa kế, chia tài sản khi ly hôn, chế độ chính sách đối với người dân tộc thiểu số… Sưu tầm tài liệu vụ việc, tình huống dẫn chứng, minh họa.
- Đối với nội dung về TGPL, người truyền thông cần nắm vững các quy định chung của pháp luật và các quy định của pháp luật về TGPL: ví dụ như cần hiểu được TGPL là gì, diện người được TGPL, thủ tục, cách thức, hồ sơ để yêu cầu TGPL…Có thể tìm các bài viết, thông tin vụ việc TGPL đã thực hiện thành công, nhất là các vụ việc tại địa phương mình để giới thiệu đến người dân để tăng sức thuyết phục của buổi truyền thông.
Trong quá trình tìm hiểu các thông tin về TGPL, cán bộ cộng đồng có thể thường xuyên liên hệ với Trung tâm TGPL tại địa phương để có thông tin chi tiết, cập nhật và được hỗ trợ cung cấp tài liệu khi cần thiết.
(iii)
Bố cục tài liệu: xây dựng bố cục tài liệu rõ ràng, logic, ngắn gọn; ngôn ngữ dễ hiểu, tránh viết đa nghĩa.
(iv)
Hình thức của tài liệu: tài liệu cần được trình bày rõ, đẹp, khổ chữ vừa phải, dễ đọc; độ dày vừa phải, thuận tiện cho người sử dụng trong việc đọc, mang theo; nên có hình ảnh minh họa cho dễ hiểu.
2. Kỹ năng tập hợp quần chúng để phục vụ cho công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý
Việc tập hợp được quần chúng nhân dân có vai trò quan trọng trong việc thực hiện truyền đạt các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng... của địa phương nói chung và truyền thông về công tác TGPL nói riêng. Cán bộ cộng đồng cần được trang bị các kỹ năng để tập hợp quần chúng. Để thực hiện tốt điều này, cán bộ cộng đồng cần:
- Nắm chắc tình hình của nhân dân nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào tôn giáo, vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn;
- Quan tâm xây dựng mối quan hệ cởi mở, gần gũi và thường xuyên thăm hỏi, động viên người dân ở địa phương;
- Nắm bắt nhu cầu, nguyện vọng và kịp thời giúp đỡ họ khi gặp các vướng mắc trong cuộc sống, qua đó tạo được lòng tin, mối quan hệ tin tưởng, thân thiết, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tập hợp quần chúng nhân dân ở địa phương khi có nhu cầu truyền đạt các thông tin.
- Tăng cường công tác vận động quần chúng (nhất là trước các buổi truyền thông); lấy công tác tuyên truyền giáo dục, thuyết phục kết hợp với công tác chăm lo bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân làm mục tiêu;
- Sau mỗi vụ việc hoặc đợt truyền thông, cần tiếp tục thăm hỏi, động viên, thăm dò ý kiến phản hồi, góp ý hoặc đề đạt nhu cầu của người dân ở địa phương.
3. Kỹ năng thuyết trình
Kỹ năng thuyết trình là khả năng truyền đạt thông tin một cách hiệu quả và hấp dẫn đến người nghe. Người thuyết trình cần hướng tới mục tiêu giúp người nghe hiểu được những gì mình đang nói, giải quyết một vấn đề nào đó của họ, hay chỉ đơn giản là tiếp nhận một thông tin mới. Cán bộ cộng đồng là những người có vai trò quan trọng ở địa phương, nhất là đối với người dân tộc thiểu số ở địa phương; có thể hướng dẫn cách ứng xử, tuân thủ pháp luật cho nhiều người dân địa phương. Vì vậy để thuyết trình hiệu quả với bà con, cán bộ cộng đồng cần chú ý đến các yếu tố sau:
F Giữ phong thái tự nhiên, thoải mái, gần gũi với bà con: người trình bày nên chọn chỗ đứng hoặc ngồi phù hợp để cảm thấytự tin và thoải mái nhất; biểu hiện khuôn mặt vui tươi và mỉm cười thân thiện…
F Nhìn bao quát toàn bộ người tham gia: không nhìn quá lâu vào một chỗ, không chăm chú đọc tài liệu, nên quan sát một cách tổng quan để biết rằng bà con có đang hứng thú nghe hay không.
- Mở đầu và kết thúc bài trình bày tạo ấn tượng, thu hút sự chú ý của người nghe: cán bộ cộng đồng có thể mở đầu bài thuyết trình bằng cách đặt câu hỏi hoặc nói về những điều không liên quan hoặc bằng một câu chuyện, trạng thái bất ngờ,... điều này giúp bà con tò mò về những gì sắp trình bày, và tạo được sự chú ý ban đầu cho nội dung bài thuyết trình.
- Cấu trúc bài thuyết trình đơn giản, dễ hiểu: để bài thuyết trình dễ dàng hơn trong việc truyền tải thông tin, cán bộ cộng đồng cần liệt kê những ý chính trước khi vào bài; bài thuyết trình nên đi theo một trình tự và những lập luận đơn giản, dễ hiểu; bên cạnh đó phải kích thích sự tò mò bằng cách nhấn mạnh những ý quan trọng.
- Giọng nói vừa phải, dễ nghe, chậm rãi, rõ ràng, truyền cảm hứng: cán bộ cộng đồng cần trình bày nội dung một cách rõ ràng, lưu loát, nhấn mạnh những nội dung hoặc vấn đề quan trọngđể người dân có thể theo dõi bài thuyết trình dễ dàng hơn và hiểu được nội dung.
- Có sự tương tác với bà con: lắng nghe tích cực (nghe chăm chú, không ngắt lời, không nhìn ra chỗ khác, có thể gật đầu nhẹ thể hiện sự hiểu và đồng cảm…); phản hồi tích cực với thắc mắc của bà con (có thể đặt câu hỏi để làm rõ hơn; trả lời đúng nội dung người dân hỏi hoặc cần biết; vấn đề nào không biết hoặc không chắc chắn thì ghi chép lại và nói rõ sẽ liên hệ với cơ quan hoặc người có thẩm quyền để hỏi cho rõ ràng và sẽ trả lời sau …); có thể giao lưu với bà con bằng những câu hỏi, gợi mở một số nội dung liên quan đến nội dung truyền thông từ đó thu hút sự quan tâm và tham gia của người dân.
- Cung cấp thông tin hữu ích: nên lựa chọn những thông tin ngắn gọn, có chọn lọc phù hợp để truyền đạt cho người dân, tránh dàn trải dẫn đến thông tin không có trọng tâm, trọng điểm từ đó người dân khó lĩnh hội; tránh trình bày dài dòng, không có trọng tâm, đọc lại toàn bộ nội dung đã trình bày hoặc đã có trong tài liệu, slides.
- Thời gian thuyết trình phù hợp: lựa chọn thời gian thuyết trình phù hợp với trình độ dân trí cũng như đặc điểm tâm lý của từng nhóm người, không nên thuyết trình liên tục trong thời gian dài (từ 1 tiếng liên tục trở lên). Giữa những thời gian thuyết trình nên có thời gian thảo luận các nội dung đã được giới thiệu hoặc thảo luận bài tập tình huống hoặc những hoạt động tương tác nhóm.
- Trước khi thuyết trình, người thuyết trình cần chuẩn bị trang phục phù hợp, xem lại tài liệu; nếu tài liệu là slides hoặc videos thì cần kiểm tra chiếu thử; kiểm tra các máy móc hỗ trợ thuyết trình (ví dụ loa đài, máy chiếu...); có thể tập luyện trước khi trình bày để mạch lạc, lưu loát, tránh bị lúng túng, tránh bị quá thừa hoặc thiếu thời gian.