MỘT SỐ THÀNH TỰU NỔI BẬT TRONG CÔNG TÁC XÂY DỰNG, HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT DO BỘ TƯ PHÁP THAM MƯU THỰC HIỆN TRONG QUÝ I/2025

Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu ngày càng cao về hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật giữ vai trò đặc biệt quan trọng, là nền tảng cho việc quản lý nhà nước bằng pháp luật, bảo đảm dân chủ, kỷ cương, phát triển bền vững. Trong năm 2025, việc tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật là một trong những nhiệm vụ chiến lược, có ý nghĩa sống còn trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Quý I/2025 được đánh giá là thời điểm bản lề để khởi động hiệu quả chương trình công tác pháp luật năm 2025. Với vai trò là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, Bộ Tư pháp đã phát huy vai trò trung tâm trong việc tham mưu, điều phối, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm trong xây dựng và hoàn thiện thể chế. I. BỐI CẢNH VÀ MỤC TIÊU
1. Bối cảnh
Trong những năm gần đây, công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đã được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, có vai trò đột phá chiến lược trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đặc biệt, trong Quý I năm 2025, công tác này được đẩy mạnh và nâng lên một tầm cao mới nhờ sự chỉ đạo sát sao, kịp thời của Trung ương Đảng, Chính phủ và Quốc hội thông qua các văn bản chỉ đạo lớn có tính định hướng và dẫn dắt thể chế.
Nổi bật là Kết luận số 119-KL/TW ngày 20/01/2025 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật và Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Hai văn kiện này đã chỉ rõ các định hướng đổi mới toàn diện trong công tác pháp luật, với các yêu cầu cốt lõi như: Phân định rõ giai đoạn xây dựng chính sách và quy phạm hóa chính sách; Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hợp lý giữa Trung ương và địa phương; Bảo đảm quy trình lập pháp minh bạch, dân chủ, có sự tham gia thực chất của các đối tượng chịu tác động; Xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, dễ tiếp cận, dễ áp dụng.
Trên cơ sở đó, công tác xây dựng pháp luật trong Quý I/2025 không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật lập pháp mà còn là hoạt động chính trị - pháp lý có vai trò then chốt trong bảo đảm thực thi Hiến pháp, hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng và đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới. Trong hệ thống các cơ quan của Chính phủ, Bộ Tư pháp là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc tham mưu, giúp Chính phủ quản lý nhà nước về công tác xây dựng, ban hành và tổ chức thi hành pháp luật. Đặc biệt, trong Quý I/2025, Bộ Tư pháp đã khẩn trương tổ chức triển khai Nghị quyết số 65/2024/QH15 và Nghị quyết số 77/2025/UBTVQH15, trong đó điều chỉnh và bổ sung chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, tạo khuôn khổ pháp lý cho việc xử lý linh hoạt các nhiệm vụ phát sinh, bảo đảm phản ứng chính sách nhanh nhạy trước các biến động thực tiễn.
2. Mục tiêu
Trên nền tảng chủ trương chung và vai trò chính trị - pháp lý của Bộ Tư pháp, công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật trong Quý I/2025 tập trung vào 5 nhóm mục tiêu chính:
- Hoàn thiện quy trình và phương pháp xây dựng pháp luật: Thực hiện nghiêm các chỉ đạo tại Kết luận 119-KL/TW, Bộ Tư pháp tập trung tham mưu đổi mới quy trình xây dựng pháp luật theo hướng chuyên nghiệp hóa, phân tách rõ giai đoạn “xây dựng chính sách” và “quy phạm hóa chính sách”; nâng cao chất lượng đánh giá tác động chính sách và báo cáo giải trình.
- Bảo đảm tiến độ, chất lượng của các dự án luật, nghị định trọng điểm: Bộ đã đề ra kế hoạch cụ thể để phối hợp với các bộ, ngành trong việc soạn thảo, thẩm định và hoàn thiện hồ sơ trình các dự án luật, nghị định quan trọng như: Luật Báo chí (sửa đổi), Luật Dân số, Luật sửa đổi các luật về tổ chức bộ máy nhà nước, Nghị định sửa đổi tổ chức Bộ Tư pháp...
- Tăng cường phân cấp, phân quyền lập pháp cho địa phương: Trên cơ sở các chỉ đạo tại Hội nghị Trung ương 10 và Kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ Tư pháp chủ trì rà soát, đề xuất phân cấp thẩm quyền lập pháp trong các lĩnh vực tư pháp, bổ trợ tư pháp, chứng thực, hộ tịch..., phù hợp đặc thù quản lý địa phương và khả năng thực thi.
- Đẩy mạnh xã hội hóa và công khai minh bạch: Bộ tăng cường tổ chức các hội thảo, lấy ý kiến góp ý đối với dự thảo văn bản từ các chuyên gia, hiệp hội nghề nghiệp và đối tượng chịu tác động. Cơ chế tham vấn được áp dụng sớm, rộng rãi và thực chất, góp phần bảo đảm tính dân chủ và khả thi trong từng chính sách.
- Thúc đẩy chuyển đổi số trong xây dựng pháp luật: Bộ Tư pháp tích cực ứng dụng nền tảng công nghệ để nâng cao năng suất trong các khâu từ soạn thảo, thẩm định đến kiểm tra, giám sát. Hệ thống cơ sở dữ liệu pháp luật, phần mềm phân tích tác động, công cụ quản lý tiến độ văn bản được tích hợp nhằm hiện đại hóa quy trình lập pháp.
II. MỘT SỐ THÀNH TỰU NỔI BẬT
Trong Quý I năm 2025, công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật tiếp tục được Bộ Tư pháp xác định là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu, được thực hiện một cách quyết liệt, đồng bộ, toàn diện và đạt nhiều kết quả nổi bật. Trong bối cảnh cả hệ thống chính trị đang đẩy mạnh triển khai các Nghị quyết, Kết luận quan trọng của Đảng như Kết luận số 119-KL/TW về đổi mới quy trình xây dựng pháp luật, Nghị quyết số 66-NQ/TW về hoàn thiện thể chế phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và Nghị quyết số 18-NQ/TW về sắp xếp bộ máy hành chính tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, Bộ Tư pháp đã thể hiện rõ vai trò trung tâm trong công tác tham mưu, điều phối và triển khai các nội dung lập pháp quan trọng. Dưới đây là một số dự án luật, nghị định và văn bản quy phạm pháp luật tiêu biểu mà Bộ Tư pháp đã chủ trì hoặc phối hợp tham mưu thực hiện thành công trong Quý I năm 2025.
1. Dự án Luật sửa đổi, bổ sung các luật về tổ chức bộ máy nhà nước
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm và nổi bật nhất trong Quý I/2025 là việc Bộ Tư pháp tham mưu Chính phủ xây dựng, hoàn thiện và trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Đây là nhóm luật có vai trò cốt lõi trong việc kiện toàn tổ chức bộ máy nhà nước, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cơ quan, khắc phục sự chồng chéo, trùng lặp, tăng cường trách nhiệm giải trình và phân cấp, phân quyền hợp lý.
Bộ Tư pháp đã chủ động đề xuất Chính phủ trình Quốc hội theo trình tự rút gọn tại kỳ họp bất thường đầu năm 2025, bảo đảm tiến độ nhanh nhưng vẫn giữ vững chất lượng lập pháp. Quá trình xây dựng luật được Bộ Tư pháp tổ chức khoa học, công khai, minh bạch, lấy ý kiến rộng rãi các chuyên gia, nhà khoa học, cơ quan nhà nước và cử tri. Dự luật được Quốc hội thông qua với tỷ lệ tán thành cao, tạo tiền đề cho cải cách hành chính nhà nước trong giai đoạn tới.
2. Dự án Luật Báo chí (sửa đổi)
Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan báo chí, nhà xuất bản, tiến hành thẩm định, góp ý, hoàn thiện hồ sơ dự án Luật Báo chí (sửa đổi). Đây là văn bản nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý báo chí trong thời đại kỹ thuật số, tăng cường bảo đảm quyền tự do báo chí đi đôi với kiểm soát thông tin, phòng chống tin giả, sai sự thật.
Trong Quý I/2025, Bộ Tư pháp đã hoàn thiện ý kiến pháp lý đối với các nội dung chính sách lớn như quản lý báo chí trên nền tảng số, giấy phép hoạt động báo chí, điều kiện hành nghề, trách nhiệm của cơ quan chủ quản, bảo vệ quyền lợi nhà báo, cơ chế xử lý sai phạm hành chính trong lĩnh vực báo chí. Thông qua việc phối hợp chặt chẽ, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) bảo đảm đầy đủ các nguyên tắc lập pháp: hợp hiến, hợp pháp, thống nhất với các luật chuyên ngành và phù hợp với thông lệ quốc tế.
3. Dự án Luật Dân số
Dự án Luật Dân số là điểm nhấn về việc thể chế hóa chính sách dân số quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Bộ Tư pháp đã chủ động phối hợp với Bộ Y tế tổ chức rà soát tổng thể hệ thống văn bản pháp luật có liên quan, xác định những nội dung cần sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ, xây dựng các quy định mới phù hợp với định hướng chính sách dân số trong tình hình mới.
Đặc biệt, Bộ Tư pháp đã đề xuất các giải pháp bảo đảm quyền con người trong tiếp cận dịch vụ dân số, chú trọng quyền lựa chọn sinh sản, bình đẳng giới, bảo vệ phụ nữ và trẻ em, kiểm soát mất cân bằng giới tính, hỗ trợ người cao tuổi, người khuyết tật. Việc đánh giá tác động chính sách được tiến hành kỹ lưỡng, tham vấn rộng rãi từ các tổ chức xã hội, cơ quan chuyên môn, chuyên gia độc lập.
4. Nghị định số 39/2025/NĐ-CP về cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp
Ngày 26/2/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 39/2025/NĐ-CP thay thế Nghị định số 98/2022/NĐ-CP, theo đề xuất của Bộ Tư pháp. Đây là sản phẩm của quá trình tổng kết mô hình tổ chức bộ máy của Bộ Tư pháp qua 20 năm, thể hiện nỗ lực đột phá trong cải cách hành chính, tinh gọn tổ chức, nâng cao hiệu lực, hiệu quả.
Một số nội dung cải cách lớn: Tổ chức lại Tổng cục Thi hành án dân sự thành Cục Quản lý thi hành án dân sự; Hợp nhất các đơn vị có chức năng tương đồng nhằm giảm đầu mối, tăng tính liên thông, gồm: Cục Phổ biến – giáo dục pháp luật với Cục Trợ giúp pháp lý; Cục Hộ tịch – quốc tịch – chứng thực với Vụ Con nuôi; Cục Kiểm tra văn bản QPPL với Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính; Tăng cường phân cấp trong cấp phép luật sư, công chứng viên, thừa phát lại, đấu giá viên; Đẩy mạnh tự chủ tài chính ở đơn vị sự nghiệp công lập.
5. Hệ thống văn bản phân cấp, phân quyền
Trong Quý I/2025, Bộ Tư pháp đã chủ trì hoặc phối hợp soạn thảo, thẩm định và trình Chính phủ ban hành 28 văn bản quy phạm pháp luật có nội dung phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn cho các địa phương và đơn vị sự nghiệp. Đây là một phần thực thi chủ trương "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm" do Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh tại Hội nghị Trung ương 10.
Các văn bản này bao gồm: Nghị định hướng dẫn Luật Tổ chức chính quyền địa phương về thẩm quyền ban hành văn bản pháp luật địa phương; Nghị định sửa đổi về công chứng, cho phép UBND cấp tỉnh thực hiện cấp phép thành lập tổ chức hành nghề; Thông tư liên tịch về hộ tịch điện tử, chuyển giao trách nhiệm cấp giấy khai sinh cho cấp xã; Quyết định của Thủ tướng về phân cấp quản lý công tác thi hành án dân sự khu vực liên huyện.
Các nội dung này góp phần giảm tải cho cơ quan trung ương, thúc đẩy tinh thần tự chủ, sáng tạo và trách nhiệm tại địa phương, đồng thời tăng cường giám sát từ cộng đồng.
6. Các dự án luật và văn bản chuyên ngành khác
Ngoài các dự án trên, Bộ Tư pháp cũng tích cực triển khai các nhiệm vụ như: Tham mưu xây dựng Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi); Góp ý, thẩm định Luật Công chứng (sửa đổi), với trọng tâm là nâng cao tiêu chuẩn hành nghề, cải cách thủ tục công chứng, số hóa hồ sơ; Soạn thảo, ban hành các thông tư hướng dẫn Luật Hộ tịch, Luật Quốc tịch, Luật Nuôi con nuôi; Xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi Luật Ban hành văn bản QPPL, định hướng rõ vai trò của đánh giá tác động chính sách và giải trình tiếp thu ý kiến nhân dân; Ban hành hướng dẫn kỹ thuật lập pháp, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ pháp chế cấp bộ, tỉnh. Tất cả các văn bản đều bảo đảm tiến độ, chất lượng, được đánh giá cao về tính khả thi và thực tiễn áp dụng.
III. ĐÁNH GIÁ CHUNG
Trong ba tháng đầu năm 2025, Bộ Tư pháp đã thể hiện rõ vai trò là cơ quan trung tâm trong việc điều phối, tham mưu và kiểm soát chất lượng công tác xây dựng pháp luật. Việc triển khai thành công nhiều dự án luật, nghị định trọng điểm cho thấy năng lực tổ chức, sự vào cuộc quyết liệt, hiệu quả của toàn ngành Tư pháp. Thông qua đó, Bộ Tư pháp đã góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện thể chế pháp luật, xây dựng nền hành chính, tư pháp chuyên nghiệp, minh bạch, hiện đại và phục vụ nhân dân. Kết quả trong Quý I là nền tảng quan trọng để Bộ tiếp tục nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật trong các quý tiếp theo, thực hiện thắng lợi các mục tiêu cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới. IV. NHIỆM VỤ TRỌNG TÂM QUÝ II/2025
Trên cơ sở những kết quả đã đạt được và yêu cầu thực tiễn đặt ra, Bộ Tư pháp xác định một số nhiệm vụ trọng tâm cần tập trung triển khai trong Quý II/2025 như sau:
- Tập trung nguồn lực nghiên cứu, tham mưu Đảng ủy Chính phủ trong đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp; sửa đổi, bổ sung các Luật về tổ chức bộ máy theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư[3]; tổ chức triển khai tốt Nghị quyết cuả Bộ Chính trị về “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” ngay sau khi được ban hành. Tiếp tục theo dõi, đôn đốc thực hiện hiệu quả Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội[4], Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Trong đó, tập trung xây dựng, bảo đảm tiến độ, chất lượng các dự án do Bộ Tư pháp chủ trì, nhất là các dự án luật trình Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua và cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9, như: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; Luật Xử lý vi phạm hành chính (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch; Luật Tương trợ tư pháp về dân sự; Nghị quyết của Quốc hội thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá cho công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế …
- Tiếp tục hoàn thiện các dự án luật, pháp lệnh trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, đặc biệt là Luật Báo chí (sửa đổi), Luật Dân số và các dự án luật được Quốc hội giao bổ sung trong kỳ họp thứ 9.
- Chủ động nghiên cứu, xây dựng và đề xuất các văn bản pháp luật mới thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ, đảm bảo thể chế hóa kịp thời các chủ trương mới của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là các nội dung liên quan đến phân cấp, phân quyền, kiểm soát quyền lực và cải cách thủ tục hành chính.
- Tổ chức triển khai có hiệu quả Nghị định số 39/2025/NĐ-CP về cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp, trong đó tập trung kiện toàn tổ chức bộ máy, phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa các đơn vị, xây dựng quy chế phối hợp nội bộ, đồng thời thực hiện tốt công tác tổ chức cán bộ theo cơ cấu mới.
- Tăng cường công tác kiểm tra, theo dõi thi hành pháp luật, phát hiện và xử lý kịp thời các vướng mắc, bất cập trong thực tiễn áp dụng pháp luật, đồng thời nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý tại địa phương. - Tăng cường công tác phối hợp liên ngành, tổ chức các hội thảo chuyên đề, đối thoại chính sách và tiếp thu ý kiến chuyên gia, tổ chức xã hội để bảo đảm chất lượng và tính đồng thuận trong quá trình xây dựng pháp luật.
- Những nhiệm vụ này sẽ góp phần nâng cao chất lượng thể chế, hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm pháp luật được xây dựng và thực thi hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước trong giai đoạn mới./.