Năm 2017 là năm diễn ra nhiều sự kiện quan trọng của đất nước, là năm then chốt thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu và nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội theo Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016-2020. Các hoạt động đối ngoại của Bộ Tư pháp trong 06 tháng đầu năm 2017 được diễn ra trong bối cảnh diễn biến sôi động của công tác đối ngoại, hợp tác quốc tế chung của Đảng và Nhà nước cũng như trong lĩnh vực pháp luật với chủ đề là năm trọng tâm của công tác đối ngoại đa phương gắn với sự kiện Việt Nam đăng cai tổ chức APEC. Năm 2017 cũng đặt ra nhiều nhiệm vụ nặng nề đối với Bộ Tư pháp trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, quản lý nhà nước về hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp, thi hành án dân sự… phục vụ triển khai thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm 2017 và quyết tâm xây dựng Chính phủ kiến tạo, phục vụ. Cùng với đó, trong lĩnh vực hợp tác pháp luật, Đảng và Nhà nước tiếp tục đề cao yêu cầu phải tăng cường quản lý nhà nước, bảo đảm tính thiết thực, hiệu quả, chủ động, tích cực hợp tác nhưng gắn liền với phòng ngừa nguy cơ diễn biến hòa bình, chịu ảnh hưởng, áp đặt trong xây dựng và hoàn thiện thể chế.
Trên cơ sở yêu cầu nhiệm vụ công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế được xác định tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 01/01/2017 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2017, Bộ Tư pháp đã chú trọng đẩy mạnh hoạt động đối ngoại, hợp tác quốc tế trên cả bình diện song phương, khu vực và đa phương.
Trong hợp tác song phương, Bộ Tư pháp tiếp tục thúc đẩy quan hệ hợp tác hữu nghị đặc biệt với Lào và Campuchia, làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác truyền thống (như Nga, Hungary, A-déc-bai-gian) và các nước đối tác chiến lược, đối tác toàn diện như (Hoa Kỳ, Pháp, Đức, Nhật Bản, Newzeland) thông qua việc tích cực đàm phán các thỏa thuận quốc tế, các chương trình, kế hoạch hợp tác và triển khai đoàn ra, đoàn vào nhằm trao đổi, học tập kinh nghiệm về xây dựng và thi hành pháp luật, đào tạo cán bộ pháp luật và tư pháp.
Trong hợp tác đa phương khu vực và toàn cầu, Bộ Tư pháp đã chủ động đẩy mạnh quan hệ hợp tác phù hợp với định hướng ưu tiên trong chính sách đối ngoại của Việt Nam. Trong phạm vi khu vực ASEAN, Bộ Tư pháp đã tham gia một cách chủ động, tích cực và có trách nhiệm trong việc đề xuất và thực hiện các sáng kiến của Hội nghị Bộ trưởng Bộ Tư pháp các nước ASEAN, thể hiện nỗ lực của Việt Nam cùng các quốc gia ASEAN trong việc thực hiện hài hòa hóa pháp luật quốc gia và xây dựng các điều ước quốc tế nhằm xây dựng một môi trường pháp lý làm cơ sở thúc đẩy quan hệ hợp tác mọi mặt giữa các nước trong khu vực Đông Nam Á. Hoạt động hợp tác với EU được Bộ Tư pháp tích cực thực hiện thông qua việc phối hợp với Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan cho ý kiến về việc thành lập tiểu ban quản trị tốt pháp quyền và quyền con người trong khuôn khổ Ủy ban hỗn hợp Việt Nam - EU, tiếp tục thảo luận về Dự án tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam. Trên bình diện toàn cầu, ngay từ đầu năm, Bộ Tư pháp đã tập trung đẩy mạnh các hoạt động hợp tác và ký kết Thỏa thuận hợp tác với Tổ chức quốc tế về luật phát triển (IDLO) nhằm thể hiện sự tích cực của Việt Nam trong năm đầu tiên là thành viên của Tổ chức này; tham gia tích cực hoạt động của Hội nghị thường niên lần thứ 56 của Tổ chức tham vấn pháp luật Á- Phi (AALCO). Bộ Tư pháp cũng đang khẩn trương thực hiện các thủ tục trình gia nhập Viện quốc tế về nhất thể hóa pháp luật tư (UNIDROIT) vào năm 2018 và tiếp tục duy trì quan hệ hợp tác với Liên hợp quốc và các tổ chức của Liên hợp quốc (UNDP, UNWOMEN, UNODC, UNICEF…), Ngân hàng thế giới thông qua việc triển khai thực hiện các dự án, hoạt động hợp tác với các đối tác này.
Trong quản lý hợp tác quốc tế về pháp luật, trên cơ sở Nghị định số 113/2014/NĐ-CP của Chính phủ ngày 26/11/2014 về quản lý hợp tác quốc tế về pháp luật và Quyết định số 1486/QĐ-BTP ngày 12/7/2016 ban hành Quy chế quản lý hoạt động đối ngoại của Bộ Tư pháp, các hoạt động quản lý hợp tác quốc tế về pháp luật đã được triển khai một cách toàn diện. Công tác quản lý, điều phối các hoạt động hợp tác trong lĩnh vực pháp luật được tăng cường theo yêu cầu thiết thực, hiệu quả, không trùng lặp và bảo đảm tính kế thừa bền vững trong hợp tác quốc tế. Việc cung cấp thông tin đối ngoại, hợp tác quốc tế về pháp luật được đẩy mạnh nhằm hỗ trợ cho việc thực hiện các nhiệm vụ của Bộ, ngành Tư pháp.
MỘT SỐ KẾT QUẢ CỤ THỂ
1. Về công tác tổ chức Đoàn ra, đoàn vào
Các Đoàn ra, Đoàn vào của Bộ Tư pháp trong 06 tháng đầu năm 2017 đã cơ bản bám sát Kế hoạch hoạt động đối ngoại được phê duyệt của Bộ Tư pháp, tập trung chủ yếu vào việc tăng cường, thúc đẩy quan hệ hợp tác ở tầm khu vực và song phương; khảo sát, học tập kinh nghiệm của nước ngoài trong các lĩnh vực chuyên môn phục vụ cho việc đề xuất hoàn thiện và thi hành pháp luật trong các lĩnh vực nuôi con nuôi, đào tạo luật, quản lý nhà nước trong lĩnh vực ban hành văn bản quy phạm pháp luật và văn bản hành chính...
Việc tổ chức các Đoàn ra, Đoàn vào 06 tháng đầu năm 2017 của Bộ Tư pháp được thực hiện theo đúng yêu cầu, chủ trương của Đảng và Nhà nước về công tác đối ngoại. Các Đoàn ra cấp Bộ và cấp Vụ đảm bảo có Đề án tổ chức Đoàn ra, trình Lãnh đạo Bộ xem xét, phê duyệt và báo cáo cơ quan có thẩm quyền trước khi thực hiện. Số lượng thành viên được thiết kế phù hợp với quy mô, tính chất của đoàn và cân nhắc trên cơ sở phù hợp giữa chuyên môn và yêu cầu công việc. Thời gian tổ chức các Đoàn đi cũng được bố trí nhằm tránh gây phiền hà cho nước Bạn, tận dụng tối đa thời gian làm việc theo mục tiêu đã đề ra. Các Đoàn vào cấp Bộ và cấp Vụ do Bộ Tư pháp thực hiện đều có Kế hoạch cụ thể, nội dung đón tiếp và sự phân công phối hợp rõ ràng, bài bản giữa các cơ quan, đơn vị trong Bộ để công tác đón đoàn đảm bảo các yêu cầu đối ngoại, an ninh, chính trị. Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai thực hiện, Bộ Tư pháp cũng luôn chú trọng công tác giám sát, điều phối các đoàn, đảm bảo thực hiện đúng Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 21/12/2012 của Ban Bí thư về đẩy mạnh thực hành tiết kiệm chống lãng phí.
2. Về công tác điều ước quốc tế, thỏa thuận quốc tế
- Về tình hình thực hiện điều ước quốc tế, trong 06 tháng đầu năm 2017, Bộ Tư pháp đã đạt được một số kết quả tích cực như sau:
+ Chủ trì, phối với một số Bộ, ngành và các cơ quan liên quan tiếp tục xây dựng, hoàn thiện dự thảo Báo cáo quốc gia thực hiện Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị;
+ Triển khai thực hiện Quyết định số 2312/QĐ-TTg ngày 29/11/2016 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Công ước La Hay 1965 về tống đạt ra nước ngoài giấy tờ tư pháp và ngoài tư pháp trong lĩnh vực dân sự hoặc thương mại;
+ Trình Chính phủ Đề án nghiên cứu khả năng gia nhập Công ước La Hay 1970 về thu thập chứng cứ ở nước ngoài trong lĩnh vực dân sự và thương mại nhằm thực hiện Quyết định số 1440/QĐ-TTg ngày 16/8/2013 của Chính phủ về ban hành Kế hoạch thực hiện quyền và nghĩa vụ thành viên Hội nghị LaHay về tư pháp quốc tế của Việt Nam).
+ Tiếp tục ban hành các Kế hoạch hoạt động nhằm thực hiện nhiệm vụ cơ quan đầu mối quốc gia Công ước New York về công nhận và cho thi hành quyết định của trọng tài nước ngoài.
- Về tình hình đàm phán và thực hiện các thỏa thuận quốc tế
Trong 06 tháng đầu năm 2017, Bộ Tư pháp đã tích cực đàm phán, xây dựng các Thỏa thuận, chương trình, kế hoạch hợp tác và các văn kiện hợp tác khác với các đối tác nước ngoài, trong đó đã ký thỏa thuận hợp tác với Cơ quan của Liên hợp quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UNWOMEN) và Tổ chức quốc tế về Luật phát triển IDLO và các chương trình hợp tác năm 2017 với Đại sứ quán Pháp, Bộ Tư pháp Campuchia, Bộ Tư pháp Thái Lan. 10 thỏa thuận, chương trình, kế hoạch, văn kiện đang trong quá trình đàm phán bao gồm Thỏa thuận hợp tác với Bộ Tư pháp U-crai-na và, Bản ghi nhớ hợp tác với Trường Đại học Keio - Nhật Bản và chương trình, kế hoạch hợp tác với Hội đồng công chứng tối cao Pháp, Hội đồng Thừa phát lại Quốc gia Pháp; Bộ Tư pháp Đức, Bộ Tư pháp Italia, Bộ Tư pháp Hungary, Bản ghi nhớ hợp tác giữa Học viện Tư pháp Việt Nam và Học viện Hoàng gia Campuchia về đào tạo nghề tư pháp.
Bên cạnh đó, Bộ cũng đã chủ động liên hệ với các đối tác để triển khai thực hiện những nội dung đã thống nhất và có khả năng thực hiện được trong năm 2017 của hơn 20 Thỏa thuận hợp tác đã ký với các đối tác song phương.
3. Về công tác hội nghị, hội thảo quốc tế
Trong 06 tháng đầu năm, Bộ Tư pháp đã tổ chức khoảng hơn 20 hội nghị, hội thảo quốc tế
, tập trung vào các nội dung: tham vấn ý kiến các cơ quan có liên quan phục vụ xây dựng và hoàn thiện các chính sách, đề án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của Bộ, ngành Tư pháp (như Luật trợ giúp pháp lý, Nghị định quy định các biện pháp thi hành Bộ luật dân sự về biện pháp bảo đảm, dự thảo Nghị định về đăng ký biện pháp bảo đảm, Quy chế dịch văn bản quy phạm pháp luật, Bộ công cụ lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng pháp luật…); tuyên truyền, phổ biến đường lối, chủ trương của Đảng, Nhà nước và các văn bản quy phạm pháp luật (giới thiệu những điểm mới của Bộ luật dân sự cho các đối tượng có liên quan...); bồi dưỡng, nâng cao năng lực của cán bộ, công chức Bộ Tư pháp, pháp chế Bộ, ngành và các cơ quan tư pháp địa phương (như tập huấn kỹ năng soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật, tập huấn về quy trình đánh giá tác động của chính sách và thẩm định chính sách…); chia sẻ thông tin, kết quả nghiên cứu, kinh nghiệm trong nước và nước ngoài phục vụ công tác xây dựng và thi hành pháp luật (như kinh nghiệm Canada trong xây dựng và thực thi pháp luật tư pháp quốc tế, kinh nghiệm Nhật Bản trong lĩnh vực đăng ký tài sản, kinh nghiệm của Pháp trong lĩnh vực Thừa phát lại…)
Công tác tổ chức và quản lý hội nghị, hội thảo quốc tế của Bộ Tư pháp bảo đảm phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đối ngoại và hợp tác quốc tế về pháp luật, tuân thủ đầy đủ các quy định về xin phép, tổ chức và báo cáo sau hội thảo theo quy định của Quyết định số 76/2010/QĐ-TTg và Nghị định số 113/2014/NĐ-CP. Kết quả thu được từ các hội nghị, hội thảo đã góp phần cung cấp các thông tin, kinh nghiệm, hỗ trợ cho việc thực hiện nhiệm vụ của Bộ, ngành Tư pháp và đóng góp cho việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ cải cách hành chính, cải cách pháp luật, cải cách tư pháp.
4. Khen thưởng đối ngoại
Trong 06 tháng đầu năm 2017, Bộ Tư pháp đã thực hiện trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp Tư pháp” cho
03 cá nhân là bà Shoko Ishikawa, Trưởng Đại diện Cơ quan Liên Hợp quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ ở VN, ông Saburi Haruo, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế Nagoya, Nhật Bản và bà Louise Chamberland - Giám đốc Cơ quan phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) và đang triển khai thủ tục tặng kỷ niệm chương đối với 02 cán bộ chương trình của UNWOMEN để ghi nhận những công lao, đóng góp của các cá nhân nói trên đối với sự nghiệp phát triển Tư pháp Việt Nam.
5. Công tác thông tin đối ngoại
Tiếp tục triển khai thực hiện Nghị định 72/2015/NĐ-CP ngày 07/9/2015 của Chính phủ về quản lý hoạt động thông tin đối ngoại và Quy chế phối hợp giữa Bộ Ngoại giao và các cơ quan trong nước về công tác thông tin đối ngoại của các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, trong 06 tháng đầu năm 2017, Bộ Tư pháp đã thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Tổ chức buổi gặp mặt đầu xuân năm 2017 với đại diện các đối tác phát triển;
- Hoàn thiện Kế hoạch thông tin đối ngoại của ngành Tư pháp giai đoạn 2017-2020 trình Lãnh đạo Bộ
- Tiếp tục triển khai xây dựng và phát hành Báo cáo công tác thông tin đối ngoại hàng Quý là tài liệu lưu hành nội bộ cung cấp các thông tin về hoạt động đối ngoại chung của Đảng và Nhà nước, thông tin, kết quả các hoạt động hợp tác quốc tế về pháp luật của Bộ Tư pháp.
- Hoàn thiện Báo cáo gửi Bộ Ngoại giao tổng kết tình hình thực hiện Quy chế về việc phối hợp giữa Bộ Ngoại giao và các cơ quan trong nước về công tác TTĐN và các cơ quan trong nước về TTĐN của các CQĐDVN ở nước ngoài;
- Phối hợp với Cục Công nghệ thông tin vận hành, duy trì Trang thông tin về hợp tác pháp luật đã được nâng cấp từ cuối năm 2016, trong đó có chuyên mục về Thông tin đối ngoại; chuẩn bị các điều kiện kỹ thuật để hoàn thiện phiên bản tiếng Anh của chuyên trang này.
- Thường xuyên đăng bài, quản lý, cập nhật Trang thông tin hợp tác quốc tế về pháp luật.
6. Xây dựng các đề án, văn bản quy phạm pháp luật về đối ngoại và quản lý hợp tác quốc tế về pháp luật của Bộ Tư pháp
Trong 06 tháng đầu năm 2017, Bộ Tư pháp đã tích cực triển khai xây dựng Đề án về định hướng tăng cường quan hệ hợp tác quốc tế về pháp luật của Bộ Tư pháp giai đoạn 2017-2020. Đề án khi được ban hành sẽ là cơ sở cho việc thiết lập, củng cố và phát triển quan hệ hợp tác quốc tế về pháp luật giữa Bộ Tư pháp Việt Nam với các đối tác nước ngoài trong giai đoạn 2017-2020, phục vụ việc triển khai hiệu quả đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước, các mục tiêu chiến lược cải cách pháp luật, cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tăng cường hội nhập khu vực và quốc tế.
7. Các nhiệm vụ khác về quản lý hợp tác quốc tế về pháp luật
Thực hiện Nghị định số 113/2014/NĐ-CP, với vai trò là cơ quan giúp Chính phủ trong việc quản lý thống nhất các hoạt động hợp tác quốc tế về pháp luật, trong 06 tháng đầu năm 2017, Bộ Tư pháp đã triển khai một số nhiệm vụ trong việc quản lý hợp tác quốc tế về pháp luật bao gồm: Xây dựng và triển khai thực hiện Kế hoạch hoạt động của Nhóm quan hệ đối tác pháp luật năm 2017; thẩm định, cho ý kiến đối với đề xuất chương trình, dự án và hội nghị, hội thảo quốc tế về pháp luật do các cơ quan, tổ chức ở Trung ương và các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp chủ trì thực hiện; xây dựng, đàm phán các dự án, phi dự án hợp tác mới với các đối tác; thực hiện chế độ báo cáo định kỳ và đột xuất theo yêu cầu của các cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan…
NHỮNG KHÓ KHĂN, VƯỚNG MẮC
Bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được, việc thực hiện công tác đối ngoại và hợp tác quốc tế về pháp luật của Bộ Tư pháp trong năm 2017 cũng gặp phải một số khó khăn, vướng mắc như sau:
- Việc triển khai thực hiện một số Đoàn ra, bao gồm xây dựng và phê duyệt Đề án tổ chức Đoàn đi, còn chậm so với Kế hoạch được phê duyệt do việc tổ chức các đoàn ra đi nước ngoài phải phụ thuộc nhiều vào phía đối tác nước đến.
- Việc xây dựng Kế hoạch hoạt động năm của một số dự án còn chậm do sự phối hợp với các đối tác thực hiện Dự án và phải mất nhiều thời gian trao đổi, thống nhất về nội dung, cơ chế quản lý với các đối tác.
- Trang thông tin điện tử và hệ thống cơ sở dữ liệu về hợp tác quốc tế về pháp luật tuy bước đầu đã được xây dựng và cập nhật, song vẫn còn gặp nhiều khó khăn về mặt kỹ thuật; các thông tin còn hạn chế nên chưa tạo được thuận lợi cho các đơn vị trong quá trình khai thác và sử dụng.
- Một số đơn vị thuộc Bộ có đặc thù phải thực hiện nhiều hoạt động đối ngoại hoặc có vị trí địa lý không nằm trên địa bàn Hà Nội gặp nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện Quy chế quản lý hoạt động đối ngoại của Bộ Tư pháp.
ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ
Trên cơ sở những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện hoạt động đối ngoại và hợp tác quốc tế, có thể đưa ra một số đề xuất, kiến nghị nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế nêu trên và góp phần tăng cường hiệu quả công tác này trong thời gian tới, đó là:
- Về phía Bộ Tư pháp:
+ Cần tăng cường công tác giám sát, theo dõi của đơn vị quản lý hoạt động đối ngoại dưới nhiều hình thức. Tiếp tục duy trì cơ chế kiểm tra hàng năm nhằm phát hiện những sai phạm để kịp thời nhắc nhở. Tăng cường sự lãnh đạo của Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Tư pháp trong việc thực hiện công tác đối ngoại và quản lý nhà nước về hợp tác quốc tế về pháp luật; chỉ đạo sát sao và phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị thuộc Bộ trong việc triển khai thực hiện các hoạt động đã được đề ra trong Kế hoạch hoạt động đã được phê duyệt.
+ Tiếp tục trao đổi, làm việc với các đối tác nước ngoài nhằm xây dựng cơ chế phối hợp linh hoạt, chủ động và phù hợp với quy định của hai bên, tránh tình trạng do sự khác biệt trong quy định nội bộ làm ảnh hưởng đến việc triển khai thực hiện hoạt động của các chương trình, dự án, hoạt động phi dự án.
+ Thực hiện rà soát Quy chế quản lý hoạt động đối ngoại của Bộ Tư pháp; xác định những khó khăn, vướng mắc cụ thể của các đơn vị có tính đặc thù; trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp thực hiện Quy chế đối ngoại, đảm bảo phù hợp với Quyết định số 272-QĐ-TW và đáp ứng các yêu cầu thực tiễn hoạt động đối ngoại của các đơn vị.
- Về phía Bộ Ngoại giao:
+ Khẩn trương rà soát, ban hành Quyết định thay thế Quyết định số 76/2010/QĐ-TTg, để bảo đảm sự thống nhất với các quy định của các văn bản có liên quan như Quyết định số 272-QĐ/TW, Nghị định số 16/2016/NĐ-CP, Nghị định số 93/2009/NĐ-CP, Nghị định số 113/2014/NĐ-CP, bảo đảm sự phù hợp với thực tiễn công tác quản lý nhà nước đối với việc tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế.
+ Tập huấn các quy định mới của Đảng và Nhà nước về quản lý, thực hiện hoạt động đối ngoại và hợp tác quốc tế, mở rộng các đối tượng tham gia theo nhiều hình thức phù hợp như: tổ chức hội thảo phổ biến, quán triệt biên soạn và cung cấp các tài liệu hướng dẫn, tổ chức các lớp tập huấn, lồng ghép vào đoàn kiểm tra đột xuất hoặc định kỳ…
+ Tổ chức giao ban định kỳ giữa các Bộ, ngành Trung ương về công tác đối ngoại nhằm cập nhật thường xuyên tình hình và quan điểm chỉ đạo mới của Đảng và Nhà nước về công tác đối ngoại.
- Về phía Ban Đối ngoại Trung ương:
+ Tăng cường quán triệt, tập huấn Quyết định số 272-QĐ/TW để bảo đảm thống nhất trong nhận thức và thực hiện của các cơ quan, tổ chức ở trung ương và địa phương.
+ Nghiên cứu có cơ chế hướng dẫn đặc thù đối với các hội nghề nghiệp trong lĩnh vực pháp luật trong thực hiện Quyết định số 272-QĐ/TW nhằm bảo đảm vai trò quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp đối với các lĩnh vực này.