Đề xuất giải pháp tăng cường tương trợ tư pháp Việt Nam - Lào trong lĩnh vực dân sự

Mục đích của buổi làm việc nhằm trao đổi, đánh giá tổng quan về tình hình tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự giữa Việt Nam – Lào, các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện và đề xuất các giải pháp tháo gỡ. 
Tại buổi làm việc, bà Phạm Hồ Hương, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật quốc tế cho biết: Tương trợ tư pháp giữa Việt Nam và Lào được thực hiện theo quy định tại Hiệp định tương trợ tư pháp về dân sự và hình sự giữa Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào ký ngày 6 tháng 7 năm 1998. Theo Hiệp định này, hoạt động tương trợ tư pháp được thực hiện trên 2 lĩnh vực bao gồm: tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự, tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự. Về cách thức thực hiện, yêu cầu thực hiện tương trợ tư pháp giữa hai nước được thực hiện theo 02 kênh: (i) thông qua Cơ quan Trung ương của hai nước ký kết; (ii) cơ quan tư pháp của các tỉnh giáp biên giới liên hệ trực tiếp với nhau để thực hiện tương trợ tư pháp. Trong đó, Bộ Tư pháp được chỉ định là cơ quan trung ương thực hiện tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự giữa Việt Nam  và Lào.

Cũng theo bà Hương, nhận thức được việc thực hiện tốt công tác tương trợ tư pháp không chỉ là sự giúp đỡ nhau về các vấn đề tư pháp giữa hai nước Việt Nam và Lào mà còn bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước, công dân và pháp nhân mỗi nước trên lãnh thổ của nhau nên trong thời gian qua Bộ Tư pháp Việt Nam đã cố gắng thực hiện tốt công tác này. Kể từ năm 2015 đến nay,  cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam gửi đến cơ quan có thẩm quyền của Lào 26 hồ sơ yêu cầu đề nghị thực hiện ủy thác tư pháp trong khi đó cơ quan có thẩm quyền của Lào không có yêu cầu gửi đến cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam. Trong số 26 hồ sơ yêu cầu ủy thác tư pháp gửi sang phía Lào đến nay, phía Việt Nam vẫn chưa nhận được bất kỳ phản hồi nào từ phía Bạn. Do không nhận được trả lời từ phía Bộ Tư pháp Lào, tại Hội nghị Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam – Lào, mở rộng lần thứ 3 được tổ chức tại Thanh Hóa vào cuối tháng 9/2016, Bộ Tư pháp Việt Nam đã đưa nội dung này trao đổi với đơn vị đầu mối thực hiện Hiệp định của Bộ Tư pháp Lào. Đầu tháng 2/ 2017, Bộ Tư pháp Việt Nam đã có Công hàm số 58/CH-BTP ngày 06/02/2017 gửi Bộ Tư pháp Lào tiếp tục đề nghị phía Lào quan tâm thực hiện ủy thác tư pháp đối với 26 trường hợp trên.
Thảo luận tại buổi làm việc, ông Nguyễn Văn Sơn, Phó Tổng cục trưởng Cục Thi hành án dân sự cho biết, kể từ cuối năm 2014 đến nay, trong công tác tuong trợ tư pháp trong lĩnh vực thi hành án dân sự, 06/10 Cục THADS các tỉnh có chung đường biên giới với Lào đã thụ lí và tổ chức thi hành đối với 55 vụ việc đối với đối tượng có quốc tịch Lào[1]. Với tổng số tiền phải thi hành trên 343 triệu đồng và 645.500 Kíp Lào. Trong đó, đã thi hành xong 37/52 vụ việc, thu được gần 153 triệu đồng và 645.500 Kíp Lào; 01 vụ việc đình chỉ do đối tượng bị tử hình và không có tài sản thi hành; 14/52 vụ việc đang thi hành, số tiền là 78.827.000 đồng.
Thảo luận về một số khó khăn, vướng mắc trong hoạt động tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự giữa Việt Nam và Lào trong thời gian qua, hai Bên đều nhận thấy Hiệp định tương trợ tư pháp về dân sự và hình sự giữa Việt Nam và Lào đã được ký cách đây gần hai mươi năm (ký từ năm 1998) nhưng số yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự giữa hai nước gửi qua cơ quan trung ương không nhiều. Đặc biệt, các yêu cầu ủy thác tư pháp của Việt Nam gửi Lào trong 02 năm qua đều chưa nhận được phản hồi của phía Lào mặc dù Bộ Tư pháp Việt Nam đã gửi đầy đủ hồ sơ ủy thác theo quy định tại Điều 6 Hiệp định và dịch hồ sơ sang tiếng Lào. Hai đơn vị là đầu mối về tương trợ tư pháp của Bộ Tư pháp hai nước chưa tạo được cơ chế liên hệ, phối hợp trao đổi thông tin. Một số quy định của Hiệp định đã không thực sự phù hợp với điều kiện thực tiễn hiện nay. Trong khi đó, hai bên chưa tổ chức rà soát đánh giá kết quả thực hiện Hiệp định để từ đó đưa ra những đề xuất sửa đổi, bổ sung nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện. Hoạt động tương trợ tư pháp về dân sự giữa các tỉnh đường biên còn chưa được triển khai kịp thời, chưa ngang tầm với yêu cầu đặt ra; mặt khác kinh phí phục vụ cho hoạt động tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự của các tỉnh có chung đường biên giới với các tỉnh Bắc Lào còn hạn chế, từ đó làm cho hiệu quả công tác hợp tác chưa được như mong muốn.
Nguyên nhân khách quan dẫn đến những tồn tại và khó khăn trên là do: đặc điểm địa lý giữa tỉnh biên giới giáp Lào với các tỉnh Bắc Lào có chung đường biên giới kéo dài, địa hình hiểm trở, bị chia cắt, giao thông đi lại khó khăn, điều kiện kinh tế - xã hội ở các vùng biên giới có nhiều mặt hạn chế, tình hình tội phạm, nhất là tội phạm về ma tuý diễn ra với thủ đoạn tinh vi và ngày càng phức tạp; phần lớn các đối tượng là người mang quốc tịch Lào phạm tội bị truy tố, xét xử và thi hành án trên lãnh thổ Việt Nam đều không có tài sản ở Việt Nam, trong khi đó các cơ quan thi hành án dân sự tại các địa phương hầu như không thể xác minh điều kiện kinh tế của người phải thi hành án dân sự ở nước ngoài mà chỉ tiến hành xác minh được các đối tượng này tại các Trại tạm giam của Công an tỉnh và Trại giam của Bộ Công an, hầu hết các trường hợp này đều không có tài sản lưu ký tại Trại giam nơi đang thụ hình. Ngoài ra, do yếu tố khác biệt về ngôn ngữ nên khi lập hồ sơ uỷ thác tư pháp theo quy định của pháp luật về tương trợ tư pháp còn gặp nhiều khó khăn, trở ngại.
Nhằm giải quyết khó khăn, vướng mắc trong công tác tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự, đại diện của phía Việt Nam và Đoàn công tác đã có những  đánh giá và thảo luận về một số giải pháp như: Thành lập Nhóm Công tác hỗn hợp về rà soát, đánh giá tình hình thực hiện Hiệp định và nghiên cứu khả năng đề xuất việc sửa đổi, bổ sung Hiệp định; tăng cường vai trò đầu mối tại hai Bộ Tư pháp Việt Nam – Lào; đẩy nhanh việc thi hành án dân sự theo đúng quy định của Hiệp định tại cơ quan Thi hành án dân sự tại 10 cặp tỉnh đường biên trong đó có việc báo cáo kết quả thực hiện về cơ quan trung ương của hai nước; phối hợp xây dựng văn bản hướng dẫn thực hiện công tác thi hành án dân sự tại các tỉnh khu vực đường biên theo quy định của Hiệp định.

Chia sẻ về những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự giữa Việt Nam và Lào trong thời gian qua, đồng chí Kệt-sa-na Phôm-ma-chăn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tư pháp Lào đánh giá cao những nỗ lực của phía Việt Nam trong việc cố gắng thực hiện tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự giữa hai nước. Kết thúc chuyến công tác tại Việt Nam, Đoàn sẽ có báo cáo Lãnh đạo Bộ Tư pháp Lào về kết quả thực hiện tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự, những khó khăn, vướng mắc được thảo luận tại buổi làm việc ngày hôm nay để kịp thời đề ra những giải pháp phù hợp.
Đồng chí Trưởng Đoàn cũng hi vọng trong thời gian tới, sau khi phía Bộ Tư pháp Lào hoàn thiện cơ cấu tổ chức, phân định rõ đơn vị đầu mối phụ trách tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự, Bộ Tư pháp Lào sẽ tích cực phối hợp với Bộ Tư pháp Việt Nam thực hiện tốt hoạt động này, trước mắt là việc sớm chỉ đạo giải quyết 26 hồ sơ yêu cầu ủy thác tư pháp theo đề nghị của phía Việt Nam.