Quan hệ hợp tác trong lĩnh vực tư pháp và pháp luật giữa Việt Nam và CHDC Đức bắt đầu từ năm 1980 khi hai nước ký Hiệp định tương trợ tư pháp và pháp lý về các vấn đề dân sự gia đình, lao động và hình sự. Hiệp định này đã hết hiệu lực và hiện nay hai bên chưa ký Hiệp định tương trợ tư pháp mới.
Tới năm 1996, Bộ Tư pháp CHXHCN Việt Nam và Chính phủ Bang Bắc Sông Ranh ký Bản ghi nhớ về Hợp tác pháp luật và tư pháp. Theo đó, phía Bạn đã hỗ trợ Bộ Tư pháp Việt Nam tổ chức các đoàn đi và tọa đàm về các chủ đề trong lĩnh vực pháp luật dân sự, hôn nhân và gia đình, hình sự, giám định pháp y, bảo hiểm xã hội, thông tin và giáo dục pháp luật, thi hành án, công chứng và luật sư.
Để nâng tầm quan hệ hợp tác pháp luật và tư pháp, ngày 29 tháng 02 năm 2008, Chính phủ Việt Nam và Chính phủ CHLB Đức đã ký Tuyên bố chung về hợp tác trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp. Tuyên bố chung là Văn kiện chính trị - pháp lý quan trọng, là cơ sở để hai nước chính thức thiết lập quan hệ hợp tác ở cấp Chính phủ giữa Việt Nam và Đức trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp. Trên cơ sở này, Bộ Tư pháp hai nước đã ký kết các văn kiện và triển khai Chương trình hợp tác Đối thoại nhà nước pháp quyền giai đoạn 2009-2011, giai đoạn 2012-2014 và hiện tại là giai đoạn 2015-2018.
1. Chương trình hợp tác Đối thoại nhà nước pháp quyền giai đoạn 2009-2011
Nhằm triển khai thực hiện Tuyên bố chung về hợp tác trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp, ngày 16 tháng 4 năm 2009, Bộ Tư pháp Việt Nam và Bộ Tư pháp CHLB Đức, với tư cách là cơ quan điều phối trong khuôn khổ Tuyên bố chung này, đã ký Chương trình hợp tác ba năm đầu tiên từ 2009 đến 2011. Hai bên cũng đã chỉ định hai cơ quan đầu mối giúp việc cho Bộ Tư pháp hai nước là Vụ Hợp tác quốc tế Bộ Tư pháp Việt Nam và Viện Konrad-Adenauer CHLB Đức tại Việt Nam. Chương trình hợp tác giai đoạn 2009-2011 là bước khởi đầu quan trọng để phát triển hợp tác giữa Bộ Tư pháp hai nước.
  Chương trình hợp tác ba năm 2009-2011 bao gồm 11 lĩnh vực lớn, với 44 chủ đề hợp tác phù hợp với Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 và Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Việt Nam. Chương trình có sự tham gia của 25 cơ quan, tổ chức của Việt Nam và 25 đối tác Đức khác nhau. Các hình thức hợp tác trong Chương trình hết sức phong phú và linh hoạt, từ các hình thức truyền thống như trao đổi kinh nghiệm thông qua các cuộc hội thảo, tọa đàm, các đoàn đi nghiên cứu, khảo sát, trao đổi tài liệu, ấn phẩm tới các hình thức hiện đại như hỗ trợ, đẩy mạnh hoạt động thông tin, phổ biến giáo dục pháp luật của mỗi nước thông qua báo chí và trang thông tin điện tử Việt - Đức. Bên cạnh đó, Chương trình cũng khuyến khích các đối tác bổ sung các hình thức hợp tác mới phù hợp với từng lĩnh vực trong khuôn khổ Chương trình hợp tác chung.
2. Chương trình hợp tác Đối thoại nhà nước pháp quyền giai đoạn 2012-2014
Trên cơ sở kết quả tốt đẹp của Chương trình hợp tác giai đoạn 2009-2011, Bộ Tư pháp Việt Nam và Bộ Tư pháp CHLB Đức tiếp tục ký Chương trình hợp tác giai đoạn 3 năm tiếp theo (2012-2014) giữa hai Bộ Tư pháp vào ngày 03/4/2012.
Chương trình hợp tác về đối thoại nhà nước pháp quyền giai đoạn 2012-2014 bao gồm 9 nội dung lớn, với 33 chủ đề hợp tác phù hợp với Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 và Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Việt Nam. Qua 3 năm triển khai Chương trình, nhiều hoạt động đã được thực hiện với sự tham gia của 17 cơ quan, tổ chức của Việt Nam và gần 20 đối tác Đức khác nhau. Các hình thức hợp tác chủ yếu thông qua việc tổ chức các đoàn nghiên cứu, khảo sát học tập kinh nghiệm của Đức, tổ chức các hội thảo, toạ đàm khoa học với sự tham gia của các chuyên gia Đức, tổ chức các khóa tập huấn nghiệp vụ, cung cấp chuyên gia, trao đổi tài liệu, các hoạt động trong khuôn khổ Trung tâm Pháp luật Đức.
Trong Chương trình hợp tác giai đoạn 2012-2014, Kế hoạch hoạt động hàng năm được Bộ Tư pháp Việt Nam và Bộ Tư pháp CHLB Đức xây dựng rất công phu, bao quát đầy đủ các đề xuất hợp tác của các cơ quan, đơn vị liên quan, phù hợp với những định hướng lớn của Chương trình. Tuy nhiên, trên thực tế, do khối lượng công việc chuyên môn phải thực hiện của các cơ quan đối tác phía Việt Nam rất nhiều, mà kinh phí lại có hạn (một số hoạt động đã được đề ra trong Kế hoạch đòi hỏi cơ quan đối tác phía Việt Nam phải chịu một phần kinh phí) nên nhiều trường hợp, các cơ quan đối tác phía Việt Nam không thể bố trí được kinh phí để triển khai thực hiện các hoạt động đã đề ra. Thêm vào đó, một số cơ quan đối tác phía Việt Nam đã cam kết tham gia Chương trình nhưng không thu xếp được thời gian để tổ chức thực hiện các hoạt động hợp tác trong khuôn khổ Chương trình.
3. Chương trình hợp tác Đối thoại nhà nước pháp quyền giai đoạn 2015-2018
Trên cơ sở kết quả đạt được từ những chương trình hợp tác trước đây, ngày 14/4/2015, Bộ Tư pháp Việt Nam và Bộ Tư pháp liên bang và bảo vệ người tiêu dùng CHLB Đức đã ký Tuyên bố chung và Chương trình hợp tác ba năm 2015-2018, bao gồm các nhóm nội dung sau:
- Nhóm 1 - Hỗ trợ xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm triển khai thi hành Hiến pháp 2013: Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) và các văn bản liên quan, Bộ luật Dân sự (sửa đổi), Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) và các văn bản liên quan, Luật Đăng ký tài sản, Luật Tố tụng lao động; Luật Bán đấu giá tài sản; Luật Tổ chức Viện Kiểm sát (sửa đổi); nghiên cứu xây dựng Luật về tư pháp đối với người chưa thành niên.
- Nhóm 2 - Hỗ trợ thực thi pháp luật: triển khai thi hành Luật Lý lịch tư pháp và hỗ trợ hoạt động quản lý, sử dụng và khai thác cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, công tác theo dõi thi hành pháp luật và xử lý vi phạm hành chính.
- Nhóm 3 - Đào tạo, bồi dưỡng về luật và các chức danh tư pháp: Hỗ trợ đào tạo và nâng cao năng lực cán bộ pháp luật và các chức danh tư pháp khác; tiếp tục hỗ trợ các hoạt động hợp tác về giáo dục và đào tạo trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp.
- Nhóm 4 - gia nhập và thực thi các điều ước quốc tế.
Chương trình hợp tác giai đoạn 2015-2018 có sự tham gia của 7 đối tác của CHLB Đức, bao gồm: Bộ Tư pháp liên bang, Văn phòng Tư pháp liên bang, Viện Konrad-Adenauer (KAS), Quỹ Hợp tác quốc tế Đức về pháp luật (IRZ), Viện Friedrich-Ebert (FES), Bộ Hợp tác kinh tế và Phát triển Liên bang Đức (BMZ) ủy nhiệm cho Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ), Cơ quan Trao đổi Hàn lâm Đức (DAAD) và 9 cơ quan Việt Nam (Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Bộ Công an, Viện Nghiên cứu quyền con người - Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh).

4. Các đối tác chính của CHLB Đức trong khuôn khổ Chương trình hợp tác Đối thoại nhà nước pháp quyền
4.1 Viện Konrad-Adenauer (KAS)
Trong khuôn khổ Chương trình hợp tác Đối thoại nhà nước pháp quyền giữa Việt Nam và CHLB Đức, Viện KAS đã và đang tích cực triển khai một số hoạt động hợp tác với Bộ Tư pháp, liên quan đến việc sửa đổi bổ sung Bộ luật Dân sự 2005, Bộ luật Hình sự 1999 và một số lĩnh vực khác như Lý lịch tư pháp, Theo dõi thi hành pháp luật... Bộ Tư pháp thấy rằng các hoạt động hợp tác và phối hợp của Viện KAS với Bộ Tư pháp trong thời gian qua tuy quy mô nhỏ nhưng có hiệu quả, kịp thời. Việc tiếp tục tranh thủ sự hợp tác, hỗ trợ của các tổ chức như Viện KAS là cần thiết giúp Bộ Tư pháp thực hiện chức năng xây dựng và theo dõi thực thi pháp luật cũng như tham gia cải cách pháp luật và tư pháp ở Việt Nam.
4.2 Quỹ hợp tác quốc tế Đức về pháp luật (IRZ)
Quỹ Hợp tác quốc tế trong lĩnh vực pháp luật là một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập từ năm 1992 theo sáng kiến của Bộ trưởng Bộ Tư pháp Liên bang Đức lúc đó. Từ khi thành lập cho đến nay, Quỹ đã có nhiều hoạt động hợp tác với các nước Trung và Đông Âu, các nước đối tác đang xây dựng nhà nước pháp quyền. Quỹ cũng là một trong những cơ quan giúp Chính phủ Đức và Bộ Tư pháp liên bang Đức triển khai các hoạt động của Chương trình hợp tác ba năm cũng như Chương trình hợp tác đối thoại Nhà nước pháp quyền thực hiện Tuyên bố chung về hợp tác trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp giữa Chính phủ Việt Nam và CHLB Đức. Trong thời gian vừa qua Quỹ Hợp tác quốc tế Đức về pháp luật (IRZ) đã tích cực hỗ trợ phía Việt Nam nhiều hoạt động hợp tác với hình thức phong phú, đa dạng: tổ chức Hội thảo, tổ chức đoàn khảo sát... Sự hỗ trợ của IRZ chủ yếu tập trung vào các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp.
4.3 Viện Friedrich-Ebert (FES)
Trong khuôn khổ Chương trình hợp tác Đối thoại nhà nước pháp quyền giữa Việt Nam và CHLB Đức, Viện FES tiếp tục là một đối tác Đức hỗ trợ tích cực cho Chương trình, đặc biệt trong việc hỗ trợ Trung tâm pháp luật Đức của Đại học Luật Hà Nội.
Hợp tác về nuôi con nuôi quốc tế
Công ước La Hay chính thức có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 01/02/2012 mở ra một trang mới trong quan hệ hợp tác nuôi con nuôi quốc tế với các quốc gia thành viên Công ước trong đó có Đức. Giai đoạn trước khi hai bên chính thức thiết lập mối quan hệ hợp tác song phương trong khuôn khổ Công ước La Hay, Việt Nam chỉ giải quyết các trường hợp nhận con nuôi đích danh giữa cha mẹ nuôi người Đức nhận trẻ em Việt Nam là con riêng cháu ruột làm con nuôi. Ngày 07/6/2013, Việt Nam và Đức đã chính thức thiết lập mối quan hệ hợp tác trong lĩnh vực nuôi con nuôi thông qua việc ký Bản ghi nhớ về việc áp dụng thủ tục hành chính trong lĩnh vực con nuôi quốc tế giữa hai Cơ quan Trung ương của hai nước. Trên cơ sở mối quan hệ chính thức được thiết lập, Cơ quan Trung ương của Việt Nam đã thực hiện thủ tục cấp phép cho 01 tổ chức con nuôi của Đức hoạt động tại Việt Nam là tổ chức AdA Adoptionsberatung e.V. Tính đến thời điểm hiện nay, đã có 04 trẻ em Việt Nam được cho làm con nuôi tại Đức thông qua tổ chức này (trong đó có 01 trẻ thuộc DS1, 02 trẻ thuộc DS2 và 01 trường hợp là nhận con riêng cháu ruột làm con nuôi).
Hợp tác trong lĩnh vực tương trợ tư pháp
Về số liệu ủy thác tư pháp:
Tính tới nay, tình hình thực hiện hồ sơ ủy thác tư pháp giữa Việt Nam và CHLB Đức như sau: