THÔNG TIN CƠ BẢN VỀ QUAN HỆ HỢP TÁC GIỮA VIỆT NAM VÀ AI-LEN TRONG LĨNH VỰC PHÁP LUẬT VÀ TƯ PHÁP
1. Hợp tác chung
Hoạt động hợp tác đầu tiên của Bộ Tư pháp Việt Nam và Ai-len bắt đầu từ năm 2004 thông qua việc phối hợp với Hiệp hội luật sư (Law Society) Ai-len tổ chức một khóa bồi dưỡng cho một số cán bộ làm công tác đào tạo các chức danh tư pháp Việt Nam tại Dublin, Ai-len. Chương trình bồi dưỡng này đã thu được kết quả tích cực, các kinh nghiệm về hoạt động tư pháp và đào tạo luật sư, thẩm phán của Hội luật gia và Đoàn Luật sư Ai-len đã được nghiên cứu và ứng dụng vào việc xây dựng chương trình, giáo trình đào tạo các chức danh tư pháp tại Học viện Tư pháp.
Từ năm 2005, ngay sau khi Ai-len mở văn phòng Đại sứ quán tại Việt Nam, Cơ quan phát triển quốc tế Ai-len (Irish Aid) đã cùng một số nhà tài trợ song phương phối hợp cùng Chương trình phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) đồng tài trợ cho Dự án VIE/02/015 “Hỗ trợ thực thi Chiến lược phát triển hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010”. Dự án này đã kết thúc vào cuối năm 2008.
Từ đó tới nay, Ai-len không hỗ trợ trực tiếp cho Bộ Tư pháp nhưng vẫn tiếp tục có những đóng góp cho việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam thông qua việc xây dựng và thực hiện Kế hoạch chung Một Liên hợp quốc.
Ai-len đã thông qua Chiến lược quốc gia về hợp tác phát triển với Việt Nam giai đoạn 2011-2015 với trọng tâm ưu tiên hỗ trợ Việt Nam thực hiện các mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội, tập trung vào mục tiêu ưu tiên là xóa đói giảm nghèo.
Trong năm 2012, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã dẫn đầu đoàn công tác liên ngành tới Ai-len. Trong khuôn khổ chuyến thăm này, Bộ Tư pháp Việt Nam và Bộ Tư pháp và Công bằng Ai-len đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực cải cách pháp luật và tư pháp, tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai các hoạt động hợp tác giữa hai Bộ. Trên cơ sở Bản ghi nhớ đã ký, hai Bên đã triển khai được một số hoạt động hợp tác (đoàn công tác học tập kinh nghiệm về trợ giúp pháp lý tại Ai-len vào năm 2013; các hoạt động tích cực giữa Cục Con nuôi, Bộ Tư pháp và Văn phòng con nuôi tại Việt Nam của Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len từ tháng 9/2012 tới nay). Tuy nhiên, có thể thấy việc triển khai Thỏa thuận hợp tác chưa thực sự phát huy hiệu quả, chưa tương xứng với tiềm năng hợp tác và thế mạnh của mỗi Bên.
2. Hợp tác trong lĩnh vực nuôi con nuôi quốc tế
Giai đoạn trước tháng 9 năm 2012:
Vào giai đoạn này, Việt Nam và Ai-len thực hiện quan hệ hợp tác trong lĩnh vực nuôi con nuôi trên cơ sở Hiệp định hợp tác về nuôi con nuôi được ký kết ngày 23/9/2003. Tình hình hợp tác như sau:
- Ai-len có một Tổ chức Con nuôi nước ngoài duy nhất hoạt động tại Việt Nam: Tổ chức Helping Hands, được cấp phép lập Văn phòng Con nuôi nước ngoài tại Việt Nam theo Giấy phép số 20/BTP-CNQT ngày 26/4/2006 của Bộ Tư pháp.
- Trong 05 năm thực hiện Hiệp định, đã giải quyết được 629 hồ sơ của công dân Ai-len xin nhận trẻ em Việt Nam làm con nuôi.
- Hiệp định hợp tác về nuôi con nuôi được ký kết ngày 23/9/2003 chấm dứt vào ngày 01/5/2009, theo đề nghị của phía Ai-len.
- Số lượng hồ sơ tồn đọng sau khi Hiệp định chấm dứt: 20 hồ sơ (hiện nay còn 19 hồ sơ vì có 01 gia đình xin rút nguyện vọng). Cục Con nuôi, Bộ Tư pháp (Cục Con nuôi) đã quyết định trả lại cho Tổ chức Helping Hands, nhưng sau đó do Bộ trưởng Ai-len, nhân chuyến sang thăm Việt Nam vào ngày 30/6/2009 đã đề nghị Bộ Tư pháp xem xét cho phép giải quyết nốt số lượng hồ sơ tồn đọng nêu trên. Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã đồng ý và Cục Con nuôi đã có Công hàm thông báo cho Đại sứ quán Ai-len tại Hà Nội. Tuy nhiên, số lượng hồ sơ tồn đọng nêu trên vào giai đoạn trước năm 2012 vẫn chưa được giải quyết, vì phía Ai-len đề xuất một cách thức giải quyết không khả thi. Sau năm 2012, khi Ai-len hợp tác trở lại với Việt Nam, 19 hồ sơ này đã được giải quyết như sau:
+ 10 hồ sơ đã nhận được trẻ em Danh sách 2 tại Việt Nam (việc giải quyết hồ sơ đã hoàn tất, trẻ đã sang Ai-len sống cùng cha mẹ nuôi).
+ 05 hồ sơ đã rút (do theo luật Ai-len đã quá tuổi hoặc lý do khác)
+ 01 hồ sơ gia đình đang chờ được giải quyết.
+ 04 hồ sơ đã chuyển xin trẻ ở Ethopia.
Giai đoạn sau tháng 9/2012:
- Ngày 24/9/2012 Việt Nam và Ai-len đã ký kết Bản ghi nhớ thỏa thuận hợp tác về nuôi con nuôi giữa hai nước, chính thức kết nối lại quan hệ hợp tác trong khuôn khổ Công ước La Hay 1993 về bảo vệ trẻ em và hợp tác trong lĩnh vực nuôi con nuôi quốc tế.
- Hiện chỉ có 01 Tổ chức con nuôi của Ai-len được cấp Giấy phép hoạt động tại Việt Nam: Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len, được cấp Giấy phép số 06/QĐ - BTP ngày 12/4/2013, có giá trị trong thời hạn 5 năm (đến ngày 12/4/2018).
- Kết quả giải quyết hồ sơ nuôi con nuôi của Ai-len tại Việt Nam từ ngày Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len được cấp Giấy phép hoạt động đến nay:
Ngay sau khi được cấp Giấy phép hoạt động, Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len đã rất tích cực tham gia vào hoạt động hỗ trợ chăm sóc y tế và tìm gia đình thay thế cho trẻ em có nhu cầu chăm sóc đặc biệt và kết quả đạt được khá tốt so với những Tổ chức Con nuôi nước ngoàimới được cấp phép hoạt động tại Việt Nam. Rất nhiều trẻ em bị bệnh nặng, các Tổ chức Con nuôi nước ngoàikhác không tìm được gia đình thay thế cho trẻ em nhưng Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len đã tìm được gia đình thay thế cho trẻ em. Kết quả cụ thể như sau:
+ Tổng số hồ sơ nộp tại Cục Con nuôi: 61 hồ sơ (61 hồ sơ đều nhận trẻ em Danh sách 2. Trước đây có hồ sơ nhận trẻ em Danh sách 1 nhưng đã chuyển nhận Danh sách 2, do đó không có hồ sơ nhận trẻ em Danh sách 1).
+ Tổng số hồ sơ đã bàn giao trẻ: 52 hồ sơ (nhận trẻ Danh sách 2).
+ Đang chờ bàn giao: 02 hồ sơ (nhận trẻ Danh sách 2).
+ Đang chờ phía Ai-len gửi ý kiến gia đình và đồng ý nhập cảnh: 01 hồ sơ (nhận trẻ Danh sách 2).
+ Đang chờ công văn thông báo giới thiệu trẻ em của Cục Con nuôi: 06 hồ sơ (nhận trẻ Danh sách 2).
- Kết quả hỗ trợ chăm sóc bảo vệ trẻ em và hỗ trợ chăm sóc y tế cho trẻ em có nhu cầu chăm sóc đặc biệt của Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len tại Việt Nam:
Từ ngày 12/4/2013 đến 30/6/2016, Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len đã hỗ trợ chăm sóc chăm sóc bảo vệ trẻ em và hỗ trợ chăm sóc y tế cho trẻ em có nhu cầu chăm sóc đặc biệt với tổng số tiền hơn 1 tỷ VNĐ. Ngoài ra, Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len còn hỗ trợ dự án xây dựng một số trường mầm non tại tỉnh Thái Nguyên với tổng hỗ trợ là 600.000.000 VNĐ.
Thời gian qua, Cục Con nuôi, Bộ Tư pháp chưa nhận được thông tin tiêu cực nào liên quan đến việc tiếp nhận và sử dụng các khoản hỗ trợ nhân đạo do Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len hỗ trợ.
- Về việc chấp hành nghĩa vụ báo cáo của Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len:
Trên cơ sở Thông tư số 21/2011/TT-BTP ngày 21/11/2011 của Bộ Tư pháp về quản lý Văn phòng con nuôi nước ngoài, nhìn chung Văn phòng con nuôi tại Việt Nam của Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len thực hiện nghĩa vụ báo cáo cho Cục Con nuôi đầy đủ, đúng thời hạn, nội dung báo cáo về cơ bản đã đáp ứng yêu cầu của Cục Con nuôi. Ngoài ra, Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len là một trong những Tổ chức rất tích cực trong hoạt động đôn đốc cha mẹ nuôi báo cáo tình hình phát triển của trẻ em (vào giai đoạn trước đây: 2006-2009, Tổ chức Con nuôi nước ngoài Helping Hands - Ai-len đã được Cục Con nuôi, Bộ Tư pháp tặng Giấy khen vì có thành tích cao trong công tác đôn đốc cha mẹ nuôi báo cáo tình hình phát triển của trẻ em).
3. Hợp tác trong lĩnh vực tương trợ tư pháp
Việt Nam và Ai-len chưa có hoạt động hợp tác nào trong lĩnh vực tương trợ tư pháp và hai phía cũng chưa có dự định thảo luận về khả năng ký kết Hiệp định trong lĩnh vực tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự.