Mục đích chính của Tọa nhằm nhằm thảo luận, trao đổi và đánh giá thực trạng công tác theo dõi thi hành pháp luật và kiến nghị các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác theo dõi thi hành pháp luật và hoàn thiện hệ thống pháp luật trong lĩnh vực này.
Tham dự Tọa đàm, về phía Nhật Bản có sự tham gia của các chuyên gia dài hạn Dự án JICA tại Việt Nam. Về phía Việt Nam, Tọa đàm có sự tham dự của đại diện các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp: Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành pháp luật, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Viện khoa học pháp lý, Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Vụ Hợp tác quốc tế và đông đảo các đại biểu đến từ các Sở Tư pháp địa phương như: Tuyên Quang, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Nghệ An
 |
 |
Trong bài phát biểu khai mạc Tọa đàm, ông Đặng Thanh Sơn, Cục trưởng Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành pháp luật, Bộ Tư pháp thông tin về công tác theo dõi thi hành pháp luật, vai trò của công tác theo dõi thi hành pháp luật cũng như những khó khăn, hạn chế trong công tác theo dõi thi hành pháp luật tại Việt Nam. Ông cho biết, về mặt thể chế, trước tháng 6/2012, công tác theo dõi thi hành pháp luật được quy định rải rác ở nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau nên việc thực hiện theo dõi thi hành pháp luật chưa được tập trung, thống nhất trên phạm vi cả nước, nhất là việc theo dõi thi hành pháp luật ở địa phương. Trong khi công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp đã đạt được những thành tựu quan trọng do có hệ thống pháp luật quy định rõ ràng, cụ thể, thì công tác theo dõi thi hành pháp luật vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế do nhiều quy định của pháp luật chưa đi vào cuộc sống, chưa được thi hành nghiêm chỉnh và thống nhất diễn ra ở nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Trước tình hình đó, ngày 23/7/2012, Chính phủ ban hành Nghị định số 59/2012/NĐ-CP về theo dõi tình hình thi hành pháp luật, có hiệu lực từ ngày 01/10/2012. Đây là văn bản có hiệu lực pháp lý về theo dõi thi hành pháp luật có tính chuyên môn cao nhất từ trước đến nay, quy định một cách toàn diện, đầy đủ về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, mục đích, nguyên tắc, phạm vi trách nhiệm, sự tham gia của tổ chức cá nhân; nội dung; hoạt động công tác theo dõi thi hành pháp luật.
Trên cơ sở Nghị định số 59/2012/NĐ-CP của Chính phủ, thực hiện chức năng tham mưu, giúp Chính phủ quản lý nhà nước và tổ chức thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; theo dõi chung tình hình thi hành pháp luật trong phạm vi cả nước, Bộ Tư pháp ban hành các văn bản quy định chi tiết hướng dẫn thi hành như: Thông tư số 14/2014/TT-BTP quy định chi tiết thi hành Nghị định số 59/2012/NĐ-CP;Thông tư số 10/2015/TT-BTP quy định về chế độ báo cáo công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật và một số văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan đến tổ chức, bộ máy, kinh phí bảo đảm cho công tác theo dõi thi hành pháp luật.
Trình bày tham luận “Báo cáo dẫn đề về công tác theo dõi thi hành pháp luật”, ông Hồ Quang Huy, Phó Cục trưởng Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành pháp luật, Bộ Tư pháp cho biết Nghị định số 59/2012/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn thi hành là cơ sở pháp lý quan trọng, giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật trong việc quản lý nhà nước và xã hội, cũng như nâng cao vị trí, vai trò của công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật, góp phần củng cố, kiện toàn các cơ quan, tổ chức thực hiện nhiệm vụ theo dõi tình hình thi hành pháp luật, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của công tác này trong giai đoạn phát triển mới. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, qua 04 năm triển khai thi hành, Nghị định số 59/2012/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn đã bộc lộ nhiều hạn chế bất cập ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật như: các quy định về các tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác theo dõi thi hành pháp luật chưa rõ ràng, khó khăn cho việc theo dõi đánh giá tình hình thi hành pháp luật; trách nhiệm, thẩm quyền của Bộ Tư pháp và các Bộ, ngành, địa phương trong việc theo dõi tình hình thi hành pháp luật chưa được quy định rõ ràng, cụ thể; quy trình kiểm tra, xử lý kết quả theo dõi thi hành pháp luật chưa được pháp lý hóa đầy đủ…
Bên cạnh những tồn tại, hạn chế về mặt thể chế, công tác tổ chức thực hiện theo dõi thi hành pháp luật còn chứa đựng nhiều khó khăn, vướng mắc nhất định, cụ thể như: nhận thức của lãnh đạo các ngành, các cấp còn chưa đúng, đầy đủ về vị trí, vai trò và ý nghĩa của công tác theo dõi thi hành pháp luật còn chưa do đó chưa quan tâm đến việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ này; tổ chức bộ máy thực hiện nhiệm vụ theo dõi thi hành pháp luật chậm được kiện toàn và chưa được tổ chức thống nhất, đồng bộ tại các Bộ, ngành, địa phương; quy định về kinh phí dành cho công tác theo dõi thi hành pháp luật còn chưa rõ ràng nên khó khăn trong việc lập dự toán và phê duyệt kinh phí; thiếu các công cụ, phương tiện hữu hiệu để thực hiện công tác theo dõi, đánh giá việc thi hành pháp luật một cách chính xác, hiệu quả và khoa học, thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức có liên quan trong lĩnh vực này…
Đại diện cho các Sở Tư pháp địa phương tham dự Tọa đàm, bà Lý Thị Thu Hà - Sở Tư pháp tỉnh Tuyên Quang trình bày tham luận: “Một số khó khăn, vướng mắc ở địa phương và đề xuất, kiến nghị nhằm nâng cao công tác theo dõi thi hành pháp luật”. Theo nhận định của bà Lý Thị Thu Hà, một số khó khăn, vướng mắc về mặt thể chế trong công tác thi hành pháp luật tại tỉnh Tuyên Quang đó là Nghị định số 59/2012/NĐ-CP đã được triển khai và tổ chức thực hiện, tuy nhiên một số quy định của pháp luật về theo dõi thi hành pháp luật khó hiểu, hoặc hiểu không thống nhất nhưng chưa được phản ánh, tiếp nhận, tổng hợp đầy đủ, kịp thời để kiến nghị cơ quan có thẩm quyền ban hành sửa đổi, bổ sung hoặc giải thích, hướng dẫn; quy định về phạm vi theo dõi thi hành pháp luật, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị chưa có sự rõ ràng, thống nhất để đảm bảo công tác theo dõi thi hành được thực hiện hiệu quả.
Một trong những nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc trong công tác theo dõi thi hành pháp luật hiện nay xuất phát từ việc theo dõi thi hành pháp luật là nhiệm vụ mới được Chính phủ giao cho Bộ Tư pháp và các Bộ, ngành, địa phương thực hiện, trong khi Bộ Tư pháp với chức năng giúp Chính phủ quản lý nhà nước về công tác theo dõi thi hành pháp luật chưa có giải pháp đột phá trong việc xây dựng các tiêu chí theo dõi, đánh giá công tác theo dõi thi hành pháp luật thì các Bộ ngành, cơ quan, đơn vị khác lại chưa quan tâm đúng mức đối với công tác pháp chế nên đã không bố trí kịp thời cán bộ có đủ năng lực, kinh nghiệm để làm công tác pháp chế, theo dõi thi hành pháp luật; chưa có biên chế để bổ sung đội ngũ này; việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ theo dõi thi hành pháp luật ở nhiều Bộ, ngành, địa phương thời gian qua còn nặng tính hình thức, đối phó qua đó, cho thấy cần phải có các giải pháp quyết liệt, toàn diện để phát huy được thiết chế này trong thực tiễn.
Đề xuất định hướng cơ bản nhằm đổi mới công tác tổ chức theo dõi thi hành pháp luật hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng cần phải hoàn thiện thể chế pháp luật về theo dõi thi hành pháp luật và tổ chức theo dõi thi hành pháp luật; gắn theo dõi thi hành pháp luật với xây dựng và hoàn thiện pháp luật; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc tổ chức thi hành pháp luật; tăng cường công tác quản lý nhà nước, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật, đặc biệt là vi phạm trong giải quyết thủ tục hành chính cho tổ chức, cá nhân; đổi mới về cơ chế phối hợp trong hoạt động theo dõi tình hình thi hành pháp luật…
Theo TS. Dương Thanh Mai, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, một số định hướng lớn trong việc xác định các tiêu chí phục vụ việc theo dõi, đánh giá tình hình thi hành pháp luật bao gồm: (i) đổi mới phương pháp luận, chuyển từ theo dõi hoạt động, quá trình sang theo dõi, đánh giá theo kết quả của cả “vòng đời” xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật; (ii) chuyển từ hệ tiêu chí đánh giá theo từng nội dung, hoạt động thi hành pháp luật sang hệ thống gồm 4 nhóm tiêu chí với các chỉ số đo lường mức đạt được của một hoặc một nhóm mục tiêu cụ thể và mục tiêu tổng quát của chính sách pháp luật, bao gồm: chỉ số đầu vào (nguồn lực đầu tư ch việc thi hành pháp luật), chỉ số đầu ra (sản phẩm, dịch vụ được tạo ra), chỉ số kết quả (kết quả đạt được) và chỉ số ảnh hưởng/ tác động (tác động kinh tế, xã hội. hệ thống pháp luật… do việc thi hành pháp luật đem lại sau một thời gian và phạm vi xác định); (iii) đổi mới khung theo dõi, thi hành pháp luật theo các cấp độ; (iv) đổi mới cách thức và trách nhiệm thực hiện theo dõi, đánh giá thi hành pháp luật.
Trên cơ sở các ý kiến trao đổi và thảo luận của các chuyên gia, các đại biểu tham dự, Bộ Tư pháp đã thu thập được nhiều thông tin đầu vào phục vụ đánh giá thực trạng công tác theo dõi thi hành pháp luật hiện nay và đề ra một số định hướng lớn trong việc xác định một số định hướng đổi mới công tác tổ chức theo dõi thi hành pháp luật ở Việt Nam trong thời gian tới.
Lê Thị Hiên
Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tư pháp.